ایا هر حادثه طبیعی مانند سیل،طوفان و..فقط برای عذاب ،حادث میشوند؟

انچه که ما با آن امتحان می‌شویم؟

وَ لَنَبْلُوَنَّکُم بِشیَ‌ْءٍ مِّنَ الخَْوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابرِِینَ(155- بقره)

جهان، صحنه آزمون الهی است. کسی وارد بهشت نمی‌شود مگر آنکه با موفقیت این آزمون‌ها را که پیشینیان هم به آن آزموده شدند

یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته و سربلند بیرون آید. در همین سوره می‌خوانیم:

أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُم مَّثَلُ الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُم مَّسَّتهُْمُ الْبَأْسَاءُ وَ الضَّرَّاءُ (214- بقره)

آیا گمان کردید داخل بهشت می‌شوید بی آنکه حوادثی همچون حوادث سخت گذشتگان به شما برسد؟ همان‌ها که شدائد و زیان‌های فراوان به آن‌ها رسید.

آیه مورد بحث به شکلی جزئی‌تر به آن ناملایمات پرداخته و با بیان دقیق ترآسیبهایی که برای امتحان بشر، همواره در زندگی او رخ می‌دهند را بیان می‌کند:

«به طور قطع ما همه شما را با اموری همچون ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کم شدن فرزندان یا میوه‌ها آزمایش می‌کنیم.»

آنان که در این آزمایش‌ها صبر سازنده، پیشه ساختند؛ اهل هدایتند و درود و رحمت الهی روزی آن‌ها می‌شود.

کلمات کلیدی:عذاب امتحان بلایا مال جان آزمایش

باسلام به دوستان طوفان ديروز تهران و چند شهر دیگر کشورمان تقريبا درهمه محافل مجازي و غيرمجازي مورد بحثه.

اما می تونیم در این گروه،انرابه فرصتی برای تامل و تحقیق بیشتر درقران،تبدیل کنیم .

سؤال اين است كه خداوند برای عذاب اقوام قبل از حوادث ناگوار طبیعی استفاده کرده.اما ایا هر حادثه طبیعی مانند سیل،طوفان و..فقط برای عذاب ،حادث میشوند؟

ـباسلام در تفسیر ایه 17 سوره انعام که می فرماید: وان یمسسک الله بضر فلا کاشف له الا هو...

ایت الله جوادی املی گفته اند: نزول عذاب اخروي يا دنيوي یه اراده حق تعالی است. منتها بر اساس حکمت و

مصلحت عمل می کند. اگر کسی گرفتار بدی می شود یا به عنوان عقوبت است یا به عنوان امتحان.واگر ازکسی بردارد یابه عنوان پاذاش است یا با هم به عنوان امتحان

در آموزه های دینی برای اینگونه وقایع نیز چـند دلیل را بر شمــرده اند :

     الف) امتحان الهی : برخى بلاهـا براى آزمـایش کـردن مردم رخ مى دهـد ؛ چرا که یکى از سنت هاى الهى است و به هیچ وجه تعـطیل بردار نمی باشد. 

در قرآن چنین آمده است : «وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَىْء مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِّنَ الاَْمْوَ لِ وَ الاَْنفُسِ وَ الثَّمَرَ تِ وَبَشِّرِ الصَّـبِرِینَ ; (بقره ، ۱۵۵)

و قطعاً شما را به چیزى [از قبیل]  ترس و گرسنگى و کاهشى در اموال و جان ها و محصولاتمى آزمایـیم و مژده باد شکــیبایان را»

و همچنین در سوره مبارکه انسـان آیه ۲ خداوند می فرماید : « إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا  ؛ ما انسان را از نطفه‏اى اندر آمیخته آفریدیم تا او را بیازماییم و وى را شنوا و بینا گردانیدیم »

ـ   ب) کفاره گناهان : گاهى خداى متعــال براى از بیـن بردن آثار گناهان ، برخى بلاها و مصیبت ها را متوجه انسان ها مى کند تا به ه لطف و کرمش بخشى از گناهان برخى گنه کاران را در دنیا بشوید تا پس از مرگ ، گرفتار عذاب هاى دردناک نشــوند .

حضرت علی (ع) می فرماید: “بلا برای انسان ظالم وسیله ادب کردن، و برای مؤمن وسیله امتحان، و برای پیامبران موجب بالا رفتن درجات و برای اولیا موجب کرامت است”.

«وَ لَوْ أنَّ أهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ  ؛

و اگر اهل آبادی ها ایمان می آوردند و پارسایی می کردند، حتماً برکاتی از آسمان و زمین بر آنان می گشودیم، اما (آنان حق را) تکذیب کردند. پس به سبب آنچه همواره انجام می دادند، گرفتارشان کردیم».

   ج) عاملى براى بازگشت و توبه : گاهى حوادث ناخوشایند و ناگوار در زندگى انســان ها رخ مى دهد تا عاملى براى بازگشت و سازنده روح آنان باشد .

غرور و غفلت و خواب زدگى ، مسلماً از موانع تکامل معنوى و سعادت انسان است و براى دگرگون ساختن این وضعِ نابسامان و جایگزین کردن یاد خدا به جاى فراموشى ها ، وجود حوادث غیرمترقبه که با فراز و نشیب خویش ، زندگى آرام را از انسان سلب مى کند ، بسیار راهگشاست .

قرآن کریم مى فرماید :«فَأَخَذْنَـهُم بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ ; (انعام ، ۴۲) و ما آن ها را به حوادث غم انگیز و رنج ها گرفتار ساختیم ، شاید به درگاه خدا روى آورند .

   د) مصایب خود ساخته : برخى بلاها به دســت خود انسان ساخته مى شود ; به عبارت دیگر ،در نظام علت و معلول پیرامون ما بسیاری از رخدادها به سبب و نتیجه اعمال فردی و گروهی ماست و به عبارتی این حوادثِ دردناک از نوع طبیعى است که پرورده دست خود انسان هاست .

قرآن کریم مى فرماید : «إِنَّ اللَّهَ لاَ یَظْـلِمُ النَّاسَ شَیْـًا وَ لَـکِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُمْ یَظْـلِمُونَ ; (یونس ، ۴۴) خداوند هیچ بر مردم ستم نمى کند ; ولى این مردمند که بر خویشتن ستم مى کنند .»

بسیاری از پدیده های طبیعی که ما انها را بلا های طبیعی می دانیم در اصل بلا نیستند و ممکن است در کل طبیعت و جهان هستی منشا تحولی جدید باشند که لازمه ی ثبات و تعادل هستی میباشند اما از دید ما انسانها بلا تلقی میشوند . مثلا فوران اتشفشان برای زندگی خیلی از افراد مصیبت به همراه دارد اما همین امر موجب تعادل فشار داخلی زمین از یک سو و از سوی دیگر حاصلخیزی خاک در آن منطقه و... میشود .

بعضی از پدیده های ناخوشایند طبیعی زاییده ی عملکرد غلط انسانها در جهان است . امروزه به واسطه ی حذف جنگلها و استفاده ی بی رویه از آب های زیر زمینی و ساخت وسازهای انبوه که فشار مضاعف بر پوسته ی زمین وارد میکند ، بروز سیل و زلزله بیشتر شده و طبیعتا خودکرده را تدبیر نیست .

اما بخشی از بلاهای طبیعی نیز حاصل اعمال حرام و خلاف ما انسانهاست که در روایات و آیات نیز به صراحت به آنها اشاره شده . مثلا از جمله آنها کاهش بارندگی و خشکسالی و کاهش محصولات کشاورزی به واسطه ی کم فروشی می باشد. همچنین کاهش خیر و برکت و بی تاثیر شدن کلام حق و ترویج گناه به واسطه خوردن لقمه ی حرام نیز خود عذاب الهی است .

همانطور که در پست شماره 4 نیز مطرح شده ،برخی گرفتاریها و مصایب جهت به خود امدن انسانها و متضرع شدن آنها ست. تا اگر انسانها متذکر و متنبه نشدند،عذاب فرود آید.

لذا همه عذابهای دنیوی با هدف هلاکت و نابودی انسانها نیست بلکه فرصتی برای بازگشت به خدا ست.

آیه 94 سوره اعراف این گونه می گوید:

وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّبِيٍّ إِلاَّ أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ ﴿۹۴﴾

مکارم: ما در هيچ شهر و آبادي پيامبري نفرستاديم مگر اينكه

اهل آنرا به ناراحتيها و خسارتها گرفتار ساختيم شايد (بخود آيند و به سوي خدا) بازگردند.

آیه 21 سوره سجده نیز چنین می گوید:

لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۱﴾

فولادوند: و قطعا غير از آن عذاب بزرگتر از عذاب اين دنيا [نيز] به آنان مى‏ چشانيم اميد كه آنها [به خدا] بازگردند

يكي ديگر از ابتلائات و يافرصتهايي كه خداوند براي بازگشت و تنبه انسانها فراهم میکند،ظهور و شیوع فساد است تا با نارصایتی از ان ،به خود آیند.

در سوره روم آیه ۴۱اینگونه بیان شده است:

ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ

فساد، در خشکی و دریا بخاطر کارهایی که مردم انجام داده‌اند آشکار شده است؛ خدا می‌خواهد نتیجه بعضی از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (بسوی حق) بازگردند.

ظهور و آشکار شدن فساد های ناشی از عملکرد انسانها،فرصتی برای تذکر و تنبه و باز گشت به صلاح است.

اما اگر فساد مفسدین ادامه یابد و سایرین هم به اخبار فساد عادت کنند و تلاشی برای اصلاح صورت نگیرد،فرصت بازگشت از دست میرود.و به تهدیدی برای تحقق عذاب تبدیل میشود.

همانطور که در آیات سوره اعراف،باستحضار رسید،خداوند با ابتلا به برخی گرفتاریها و سختی ها،میخواهد انسانها متذکر شوند.این مفهوم در ایه 22 سوره سجده نیز بیان شده که قبل از عذابهای بزرگ،خداوند

با گرفتار کردن مردم به عذابهای کوچکتر بدنبال فرصتی برای بازگشت انهاست.

وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۱﴾

و قطعا غير از آن عذاب بزرگتر از عذاب اين دنيا [نيز] به آنان مى‏ چشانيم اميد كه آنها [به خدا] بازگردند (۲۱)

اذیت شدن در راه دین و آزار دیدن از کافرین هم نوعی بلا و امتحان است.

در آیه 186 سوره ال عمران این گونه آمده است:

لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَذًى كَثِيرًا

وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ ﴿۱۸۶﴾

فولادوند: قطعا در مالها و جانهايتان آزموده خواهيد شد و از كسانى كه پيش از شما به آنان كتاب داده شده

و [نيز] از كسانى كه به شرك گراييده‏ اند [سخنان دل]آزار بسيارى خواهيد شنيد و[لى] اگر صبر كنيد و پرهيزگارى نماييد

اين [ايستادگى] حاكى از عزم استوار [شما] در كارهاست

💢آيا زلزله و حوادث طبيعي، بلا و عذاب الهي است؟



🔸پرسش: با عنايت به حادثه اخير زلزله و وجود سؤالات متعدد در خصوص زلزله در اذهان متدينين، بذل محبت نموده، پاسخ سؤالات ذيل را كه خدمتتان ارسال مي گردد، مرقوم فرماييد.

🔻1. در معتقدات شرعي ما فلسفه وجودي حوادثي چون زلزله و سيل و... چيست ؟

🔻2. اگرچه بر اساس بعضي تعابير در لسان آيات و روايات، از آن به آزمايش الهي نام برده مي شود، اما در ميان عامه مردم به عنوان بلا و عقوبت تعبير مي گردد و متأسفانه از حادثه ديدگان به عنوان كساني نام برده مي شود كه مورد عذاب و عقوبت الهي واقع شده اند. حال از نظر جناب عالي، اين تعابير درست است يا خير؟

پاسخ از آيت الله صانعي:

🔹بايد توجه داشت كه حوادث غير مترقبه همچون زلزله، طوفان و غير آنها، همانند بقيه امور و حوادث، تابع علل و اسباب خودش مي باشد كه همه و همه مخلوق و آفريده شده خداوند است، و سنّت الهي بر جريان علل و معاليل و اسباب و مسببات است (ولن تجد لسنة اللّه تبديلا)

و اين انسان است كه خداوند او را به نحوي آفريده كه با پيشرفتش در علم و دانش و پي بردن به علل و عوامل امور مي تواند آنها را كاهش داده و بلكه ممكن است روزي بشر جلوي همه آن حوادث را با علل و عوامل پيشگيري كننده - كه آنها نيز آفريده شده ذات باري تعالي مي باشند - بگيرد كه ظاهراً بلكه قطعاً در زمان ظهور حضرت مهدي (عجل اللّه تعالي فرجه الشريف) كه علم و درك و عقل بشر كامل مي گردد، چنين پيشگيري تحقق پيدا خواهد نمود، اين بود بيان مختصري از نحوه خلقت و آفرينش الهي در زمين.

🔹و اما مسئله بلا و عقوبت بودن اين چنين حوادثي به طور كلّي، قطعاً منفي است و ما نمي توانيم به اسلام عزيز نسبت بدهيم كه مردمي كه از خانه و زندگي ساقط شده اند، گناهكار بوده اند و خداوند آنها را عقوبت نموده; چون به علاوه از اينكه اين افترا به اسلام است، اصولا اين جور عقوبتها نسبت به گناهكاران ـ كه خارج از مفروض در سؤال است ـ در اسلام و بعد از بعثت رسول اللّه(صلي الله عليه وآله)، نبوده و تحقق پيدا نخواهد كرد;

و چگونه مي توان اين زلزله ها را عقوبت ناميد با اينكه در همان حال، مردم بايد به خداي خويش توجه نمايند و نماز آيات بخوانند! و نيز چگونه مي توان آن را عقوبت ناميد با اينكه نسبت به اشباه و نظاير آنان مثل غريق يا كسي كه خانه بر سرش خراب شده، حسب روايات اجر شهيد را دارد! و بر همه ماهاست كه از اين گونه سخنان نادرست نسبت به اين انسانهاي والاي صدمه خورده و اذيت شده، دم فروبنديم و به فكر خدمت به آنها و درخواست صبر جميل و اجر جزيل از خداوند براي مصيبت ديدگانشان باشيم;

بررسي معناي لغوي عذاب:

عذاب از ریشه عذب: اصل الواحد در ماده، چيزي است كه با طبع، سازگار است و حال، آن را اقتضا ميكند. مانند: آب عَذب (گوارا) و عذاب (شكنجه) نيز از همين باب است و الف بر امتداد دلالت ميكند و درباره ناخوشايندي و عقوبتي به كار ميرود كه حال انسان گناهكار، آن را اقتضا ميكند و با حالت دروني كدر(تيره) او سازگار است.

ماده عذاب در قرآن كريم - در معناي عقوبت - نزديك به 370 بار ذكر شده و به عدل و لطف پروردگار كريم اشاره ميكند؛ زيرا او بدكاران را تنها به قدر استحقاقشان و به مقتضاي باطنشان عقوبت ميكند.

همچنين به مناسبت مفهوم عذاب، در مورد به درد آوردن، سختي، زدن، عقاب، حبس و مانند آنها نيز به كار ميرود.

بنابراين در همه آنها مطابقت ميان حالت و طبيعت بالفعل لحاظ ميشود و اين مفاهيم به طور مطلق مورد نظر نيستند و اين حيثيت در مفهوم طرف (كناره) هر چيزي كه برحسب اقتضاي طبعش، داراي حدّت و تيزي است، لحاظ مي-شود.
پس عذاب در ذات خود، بر حدّت و شدّت دلالت نميكند، بلكه اين معنا به مقتضاي طبيعت و به واسطه آن چيزي است كه با آن سازگار و موافق است؛ به همين دليل به صفات أليم (دردناك)، عظيم، أكبر، مُهين (خواركننده)، شديد، مقيم (پايدار)، حريق (سوزاننده)، سيّئ (زشت)، ضرب، عقاب، حبس و مانند آنها - از چيزهايي كه حال و مقام، مقتضي آنها هستند - وصف ميشود.
مانند: عذابٌ اليم و عذابٌ مقيم.

التحقيق في كلمات القران

در ادامه ی مباحث قبل حدیثی از کتاب توحید مفصل بیان میشود که:

حضرت امام صادق صلوات الله علیه می فرمایند:
:large_blue_circle:برخی از مردم نادان ، بلاهایی را که گاه پدید می آیند ؛ چون : وبا ، یرقان ، تگرگ ، حمله ملخ ها و ... (که باعث زیان فراوان می شوند) بهانه می گیرند و به انکار آفرینشگر و حکمت و آفرینش می پردازند .

: در پاسخ این گروه باید گفت : اگر آفرینشگر و حکیم و تدبیرگری در کار نیست ، چرا بیش از این و سخت تر از این آفات پدید نمی آید ؟ چرا آسمان بر زمین نمی افتد ؟
و زمین فرو نمی رود و متلاشی نمی گردد ؟
چرا هیچ گاه خورشید از طلوع کردن باز نمی ایستد و رودخانه ها و چشمه ساران خشک نمی شوند تا قطره ای آب پدید نیاید ؟
چرا باد (برای مدتهای زیاد) نمی ایستد تا همه چیز گندیده و فاسد شود ؟
چرا آب آنقدر فوران نمی کند که سرزمین را غرق کند ؟
چرا وبا و هجوم ملخها و دیگر #بلاها برای همیشه ادامه ندارد تا همه چیز در عالم هستی نابود شود بلکه گاه پدید می آیند و پس از چندی می روند ؟

:interrobang: نمی بینی که جهان هستی از آن بلاهای بزرگ در امان است و تنها گاه به این #درد و #بلاهای آسان گرفتار می شود ؟
:sparkle: این برای آن است که مردم ادب شوند و استقامت یابند . این بلاها همیشه ادامه ندارد ، بلکه آنگاه که مردم نا امید می شوند برطرف می گردند .
وقوع آنها برای مردم درس عبرت و موعظه و رفتن و برداشتن آنها نیز رحمت و لطف الهی است . :eight_spoked_asterisk:ملحدان حکمت سختی ها و بلاهایی را که بر مردم وارد می شود انکار می کنند .
آنان می گویند : اگر جهان هستی آفرینشگر با رأفت و مهربانی داشت ، چرا این بلاها و مصیبت ها در آن پدید می آید ؟

آنان چنین می خواهند که انسان در این دنیا نباید هیچ دشواری و بلایی بچشد .
او باید همواره خوش باشد . در حالی که اگر انسان اینگونه باشد ، استکبار ، سرمستی و راحتی او را به فساد در دین و دنیا می کشانند . چنانکه بسیاری از رفاه طلبان و کسانی که در امن و آسایش رشد می کنند در این فسادها سقوط می کنند . اینان گاه حتی فراموش می کنند که انسان هستند ، پروردگار و سرپرستی دارند ، زیانی به آنان خواهد رسید ، ناخواسته ای بر ایشان واقع می شود ، باید ضعیفان را یاری کنند ، فقیران را کمک رسانند ، بر مبتلایان و گرفتار آمدگان رحم کنند و برای ناتوانان و بیچارگان دل بسوزانند .

:point_left: اما هنگامی که انسان در سختیهایی گرفتار آمد و طعم تلخ آنها را چشید ، موعظه می شود و چشم خود را در برابر آنچه بیش از این نمی دانست و از آنها در غفلت بود می گشاید و به بسیاری از وظایف خود آگاه می شود و به آنها می پردازد .

توحید مفضل صفحه 154

همه بلاياي طبيعي ،لزوما عذاب نيستند ميتواند امتحان يا صرفا رويداد طبيعي باشد

در تفسير ايات حضرت هود اين مطلب از ايت اله جوادي است كه:

عذاب ما كه آمد همان تند باد همان طوفان ﴿نَجَّيْنَا هُوداً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا﴾ در جريان حضرت نوح فرمود ما نوح و و همراهانش را نجات داديم در ساير موارد كه عذاب مي‌آيد مي‌فرمايد ما فلان پيامبر با مؤمنان همراه او را نجات داديم
اما يك وقتي يك زلزله مي‌آيد يك آفت ديگر مي‌آيد يك بلاي آسماني مي‌آيد يك آزمايشي مي‌آيد ممكن است صالح و طالح هر دو بميرند منتها براي صالح رحمت باشد و براي طالح نقمت باشد
ولي در عذابها الاّ و لابد مؤمنين نجات پيدا مي‌كنند اين فرق جوهري بين بلا و عذاب است

بلا يعني آزمون، ممكن است آن آزمون دامن‌گير صالح و طالح يك‌جا بشود اما عذاب هرجا سخن از عذاب است ذات اقدس «اله» مي‌فرمايد ما مؤمنان همراه پيغمبر را نجات داديم