به راستى پرهيزگاران در جايگاهى آسوده [اند] (۵۱)

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٍ ﴿۵۱﴾

در بوستانها و كنار چشمه‏ سارها (۵۲)


فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ﴿۵۲﴾

پرنيان نازك و ديباى ستبر مى‏ پوشند [و] برابر هم نشسته‏ اند (۵۳)


يَلْبَسُونَ مِن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَقَابِلِينَ ﴿۵۳﴾

[آرى] چنين [خواهد بود] و آنها را با حوريان درشت‏ چشم همسر مى‏ گردانيم (۵۴)


كَذَلِكَ وَزَوَّجْنَاهُم بِحُورٍ عِينٍ ﴿۵۴﴾

در آنجا هر ميوه‏ اى را [كه بخواهند] آسوده خاطر مى‏ طلبند (۵۵)


يَدْعُونَ فِيهَا بِكُلِّ فَاكِهَةٍ آمِنِينَ ﴿۵۵﴾

در آنجا جز مرگ نخستين مرگ نخواهند چشيد و [خدا] آنها را از عذاب دوزخ نگاه مى ‏دارد (۵۶)


لَا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولَى وَوَقَاهُمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ ﴿۵۶﴾

[اين] بخششى است از جانب پروردگار تو اين است همان كاميابى بزرگ (۵۷)


فَضْلًا مِّن رَّبِّكَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿۵۷﴾

در حقيقت [قرآن] را بر زبان تو آسان گردانيديم اميد كه پند پذيرند (۵۸)


فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿۵۸﴾

پس مراقب باش زيرا كه آنان هم مراقبند (۵۹)

كلمات كليدي:جنت،بهشت،متقين،حورالعين،پرهيزگار

آیات 51-59

: پرهيزگاران و انواع نعمتهاى بهشتى


از آنجا كه در آيات گذشته كيفرهاى دردناك دوزخيان مطرح بود در اين آيات مواهب و

پاداشهاى بهشتيان را مى ‏شمرد تا از قرينه مقابله اهميت هر يك از اين دو آشكارتر گردد .


اين پاداشها در هفت قسمت خلاصه شده : نخست اينكه : پرهيزگاران در جايگاه امن

و امانى هستند ( ان المتقين فى مقام امين).


بنا بر اين هيچگونه ناراحتى و ناامنى به آنها نمى ‏رسد ، و در امنيت كامل از آفات و بلاها ،

از غم و اندوهها ، از شياطين و طاغوتها به سر مى ‏برند.


سپس به ذكر نعمت دوم پرداخته ، مى ‏گويد : آنها در ميان باغها و چشمه‏ ها

به سر مى ‏برند ، و جايگاه آنها از هر سو با درختان و چشمه‏ها احاطه شده ( فى جنات و عيون).

در مرحله سوم به لباسهاى زيباى آنها اشاره كرده مى ‏افزايد :

آنها لباسهائى از حرير لطيف و نازك و ضخيم مى ‏پوشند ، و در برابر يكديگر بر تختها جاى دارند (

يلبسون من سندس و استبرق متقابلين).

در مرحله چهارم نوبت به همسران آنها مى ‏رسد مى ‏گويد : آرى اينچني نند بهشتيان ،

و حور العين را به همسرى آنها درمی ‏آوريم ( كذلك و زوجناهم بحور عين).

سپس به ذكر پنجمين نعمت بهشتيان پرداخته مى ‏افزايد : آنها هر نوع ميوه‏اى را بخواهند تقاضا

مى‏ كنند در اختيارشان قرار مى‏ گيرد و در نهايت امنيت هستند

( يدعون فيها بكل فاكهة آمنين ) .

جاودانگى بهشت و نعمتهاى بهشتى ششمين موهبت الهى بر متقين است ، چرا


كه آنچه فكر انسان را به هنگام وصال ناراحت مى ‏كند بيم فراق است ، لذا مى ‏فرمايد :

آنها هيچ مرگى جز همان مرگ اول كه در دنيا چشيدند نخواهند چشيد !

( لا يذوقون فيها الموت الا الموتة الاولى).

سرانجام هفتمين و آخرين نعمت را در اين سلسله چنين بيان مى‏ كند :

و خداوند آنها را از عذاب دوزخ حفظ كرده است ( و وقاهم عذاب الجحيم).


كمال اين نعمتها در اين است كه احتمال عذاب و فكر مجازات بهشتيان را به خود مشغول نمى ‏دارد

و نگران نمى ‏كند .

در آخرين آيه مورد بحث اشاره به تمام اين نعمتهاى هفتگانه كرده ، به صورت يك جمع‏بندى مى‏ گويد

: همه اينها به عنوان فضل و بخششى از سوى پروردگار تو است و اين فوز عظيم و پيروزى بزرگى است

كه شامل حال پرهيزگاران مى‏ شود ( فضلا من ربك ذلك هو الفوز العظيم ) .

برگرفته از تفسیر نمونه ج21 ص 216

تفسير سوره دخان

توضيح مراد از اينكه فرمود اهل بهشت جز مرگ نخستين مرگى نمى چشند و جواب از اشكالى درباره استثناء ((الا الموته الاولى ))

لا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْت إِلا الْمَوْتَةَ الاُولى وَ وَقَاهُمْ عَذَاب الجَْحِيمِ

يعنى غير از مرگ اول ديگر مرگى نمى چشند، و در بهشت خلد به حياتى ابدى كه ديگر دستخوش مرگ نمى شود زنده اند.

بعضى از مفسرين در اين آيه اشكال كرده اند، به اينكه استثناء مرگ اول از جمله در بهشت مرگى نمى چشند مگر مرگ اول را، چنين مى رساند كه در بهشت يك مرگ مى چشند، در حالى كه قطعا خلاف اين معنا منظور است .
و به بيانى روشن تر اينكه : منظور از مرگ اول مسلما مرگ در دنيا است كه نسبت به اهل بهشت پيشامد گذشته اى است ، و محال است كه انسان در آينده اش يعنى در بهشت متصف و متلبس به چيزى باشد كه در گذشته واقع شده ، و گذشته است ، و با اين حال چه معنا دارد كه در آيه بفرمايد: ((در آينده يعنى در بهشت نمى چشند مگر مرگ در گذشته را((؟.

البته در اينجا اشكال ديگرى نيز هست كه مفسرين متعرض آن نشده اند، و آن اين است كه در سابق در تفسير آيه : ((ربنا امتنا اثنتين و احييتنا اثنتين (( گفتيم كه بين زندگى دنيا و قيامت ، دو بار مرگ اتفاق مى افتد، يكى مرگ در دنيا براى انتقال از دنيا به برزخ و يكى هم مرگ در برزخ براى انتقال از آن به زندگى آخرت . و ظاهرا مراد از مرگ اول در آيه مورد بحث ، مرگ دنيا است كه آدمى را به برزخ منتقل مى كند، حال اشكال اين است كه بر فرض كه استثناء موته الاولى را به وجهى اصلاح كرديم ، مرگ دومى چرا استثناء نشده ؟ و چه فرقى است بين آن دو كه بفرمايد داخل بهشت نمى شوند، مگر بعد از چشيدن مرگ اول ، و حال آنكه بايد بفرمايد مگر بعد از چشيدن دو مرگ .


بعضى از مفسرين از اشكال اول پاسخ داده اند به اينكه استثناء ((الا الموته الاولى (( استثناء منقطع ، و بى ربط به ما قبل است ، و معناى ((لكن (( را مى دهد، و معناى آيه چنين است كه : ((در بهشت مرگى نمى چشند، ليكن مرگ همان بود كه در دنيا چشيدند و از دنيا به عالم برزخ منتقل شدند(( پس عموم جمله ((در بهشت مرگى نمى چشند(( به حال خود باقى است .

و به فرضى هم كه استثناء منقطع نباشد مى توان كلمه ((الا(( را به معناى ((سواى (( و جمله : ((الا الموته الاولى (( را بدل از كلمه ((الموت (( دانست ، آن وقت اصلا استثنايى در بين نمى آيد، و معناى آيه اين مى شود: ((در بهشت سواى مرگ اول چيزى از مرگ نمى چشند، و اما مرگ اول را چشيدند، و ديگر محال است همان را بچشند((.

بعضى ديگر جوابهاى ديگرى داده اند كه قابل اعتناء نيست . و خواننده گرامى خود توجه دارد كه اين دو پاسخى هم كه نقل كرديم اين اشكال را كه چرا كلمه ((اولى (( را به ميان آورد جواب نمى دهد، و ما در تفسير آيه شريفه ((ان هى الا موتتنا الاولى وجوهى (( در پاسخ اين سؤال آورديم .


● پاسخ از اشكال دوم

و اما از اشكال دوم ممكن است همان جواب دوم از اشكال قبلى را داد، و گفت كه كلمه ((الا(( به معناى ((سواى (( است ، چون گفتيم آدمى داراى دو مرگ است ، يكى مرگ اول كه آدمى را از دنيا به برزخ نقل مى دهد، و دوم مرگى كه آدمى را از برزخ به آخرت مى برد. و وقتى كلمه ((الا(( به معناى ((سواى (( باشد، و مجموعا جمله ((الا الموته الاولى (( بدل از كلمه ((الموت (( باشد، آيه شريفه در اين سياق و اين مقام خواهد بود كه غير از مرگ اول را - يعنى مرگ دوم را كه همان مرگ برزخى است - نفى كند، و بفرمايد در بهشت آخرت اصلا مرگى نيست ؛ نه مرگ اول و دنياى ، براى اينكه آن را چشيدند، و نه غير آن كه مرگ برزخ باشد. با اين بيان علت تقييد موت به ((اولى (( روشن مى شود.


ترجمه تفسير الميزان جلد 18 صفحه : 229

آيه 56 ـ اينكه بهشتيان، در بهشت هرگز مرگ به سراغشان نمى آيد و تنها همان مرگ نخستين است، از اين رو اگر گفته شود: رجعت كنندگان پس از مرگشان و نيز زندگى پس از مرگ رستاخيز در جمع خود بيش از يك مرگ است، پاسخ اين است كه مرگ دوم دنيوى براى رجعت كنندگان مرگى ويژه است و شامل همه بهشتيان نيست،

و مرگ در قيامت پيش از زندگى اخروى تنها بيهوشى است آن هم به استثناى "من شاء الله" و اين بيهوشى گر چه از مرگ بدتر است ولى مرگ نيست زيرا حقيقت مرگ جدائى روح از بدن اصلى است، و در مرگ اخروى (بيهوشى) كه پيش از زنده شدن همگان است روح هرگز از بدن برزخيش جدا نمى شود، بلكه به همان حالت به بدن دنيوى پيوند مى خورد، بنابراين گرچه از مرگ بيشتر است ولى به هر حال مرگ نيست، و اين آيه كه درباره بهشتيان مرگ را در انحصار همان مرگ نخستين قرار داده خود به وجه عمومى است و منافاتى با استثناى مرگ بعد از رجعت ندارد.

تفسیر فرقان

فَارْتَقِب إِنَّهُم مُّرْتَقِبُونَ


گويا اين جمله نيز - بخاطر حرف فايى كه با آن ابتداء شده - متفرع بر همان چيزى است كه آيه قبلى متفرع بر آن بود. و حاصل معنا چنين است : ما قرآن را به وسيله عربيت آسان كرديم به اين اميد كه مردم متذكر شوند، ولى متذكر نشدند، بلكه همچنان در شك خود سرگرم بازى هستند، و منتظر عذابى هستند كه براى تكذيب كنندگان مفرى از آن نيست ، پس منتظر آن عذاب باش ، همچنان كه خود آنان منتظرش ‍ هستند.
و اينكه آنان را منتظر خوانده ، از باب استهزاء به ايشان است