بنام خدا .

با توجه به قرار گیری در ماه محرم و مبارزه امام حسین ع با یزیدیان،موضوع نحوه مقابله با ظالم از منظر قران را بررسی خواهیم کرد.

ابتدا بطور خلاصه به مفهوم ظلم و انواع آن در قرآن می پردازیم:

1-واژه "ظلم" به معنای ستم ، بیداد، بی عدالتی كردن ، ستمكاری ، حق را پایمال ساختن ، تجاوز از حق ، قرار دادن هر چیزی در جایی نامناسب آمده است .( لسان العرب و اقرب الموارد و المعجم الوسیط واژه ظلم)

این واژه با كلمه "ظلمت" به معنای تاریكی و سیاهی هم ریشه و بنا به اعتباری ، قریب المعنی است ؛ زیرا تاریكی نتیجه ستم كاری و حق را پایمال ساختن می باشد . (راغب- ص 315)

واژه ظلم با دیگر مشتقات آن ، كه در همه آنها معنای ستم و بی عدالتی مشترك است ، " 289 مرتبه " در قرآن آمده است و 26 مرتبه هم در مشتقاتی آمده است كه معنای ظلمت و تاریكی می‌دهد .

بیان قرآن به مبحث ظلم ، آن هم به این گستردگی ، حاكی از آن است كه امری مبتلا به است و هشداری است برای روی آورنده به قرآن كه در فهم آیات الهی باید سخت مراقب باشد تا در ورطه ظلم نیفتد :"هر كه بار ستمی به دوش داشته باشد حتماً زیان دیده است ." (طه/ 111)


2-ظلم از حیث مظلوم سه گونه است:ظلم به خدا ،ظلم به خود ،ظلم به دیگران

ظلم به خدا یعنی مراعات نکردن حقوق خداوند و آنچه که مستحق خالق و رب انسانهاست.بالاترین ظلمها به خدا در قرآن،شرک وغیر خدا را عبادت کردن و نیز افترا بستن و مطالب را بدروغ به خدا نسبت دادن و تکذیب آیات او بیان شده است.

قدر خویش نشناختن و حق هویت حقیقی ، روحی و واقعی خود را آن گونه كه شایسته یك انسان كامل است ادا نكردن ... همه از مصادیق ظلم به خویشتن محسوب میشود.مهمترین و اصلی ترین مصادیق ظلم به خود(نفس)نیز، تجاوز از حدود و فرامین الهی است :" و این حدود و فرامین خداست و هر كه از حدود و فرامین خدا تجاوز كند ، بی تردید به خودش ستم كرده است."(طلاق/ 1)

ظلم به دیگران: این قسم نیز دارای مصادقی فراوانی است. از جمله: ظلم مالی، که شامل پایمال کردن حق مالی یک انسان یا یک جامعه می‌باشد و یا ظلم جانی که این­گونه تجاوز و ستمکاری از وارد کردن یک جراحت کوچک بر بدن تا کشتن یک یا چند انسان را شامل می‌شود و یا ظلم اعتباری که همان تجاوز به حقوق اعتباری انسانهاست و نیز مصادیق دیگر ظلمها.

در این تحقیق ،نوع سوم ظلم یعنی ستم به دیگران و روش برخورد با اینگونه ظالمین مدنظر می باشد.

کلمات کلیدی:ظالم،ظلم،ستم؛قیام،مبارزه،مظلوم،عفو،قصاص

یکی از روشهای برخورد با ظلم وظالم،انتقام گرفتن و به نوعی جبران کردن آن است.

این روش مورد تایید قرآن هم بوده و آنرا یکی از نشانه های مومنین میداند.

خداوند در آیات 36 تا 39 سوره شوری این گونه میفرماید:

فَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى لِلَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۳۶﴾

مکارم: آنچه به شما عطا شده متاع زودگذر زندگي دنيا است، و آنچه نزد خدا است براي كساني كه ايمان آورده‏ اند و بر پروردگارشان توكل مي‏كنند، بهتر و پايدارتر است.


وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ ﴿۳۷﴾

فولادوند: و كسانى كه از گناهان بزرگ و زشتكاريها خود را به دور مى ‏دارند و چون به خشم درمى‏ آيند درمى ‏گذرند


وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴿۳۸﴾

فولادوند: و كسانى كه [نداى] پروردگارشان را پاسخ [مثبت] داده و نماز برپا كرده‏ اند و كارشان در ميانشان مشورت است و از آنچه روزيشان داده‏ ايم انفاق مى‏ كنند


وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنتَصِرُونَ ﴿۳۹﴾

فولادوند: و كسانى كه چون ستم بر ايشان رسد يارى مى ‏جويند [و به انتقام بر مى‏ خيزند]

مکارم: و آنها كه هر گاه ستمي به آنها رسد (تسليم ظلم نمي‏شوند) و ياري مي‏طلبند.


مشابه همین معنا در ایه اخر سوره شعرا هم امده است:

إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ ﴿۲۲۷﴾


خرمشاهی: مگر كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏ اند و خداوند را بسيار ياد مى‏ كنند، و پس از آنكه ستم ديده‏ اند انتقامشان را گرفته‏ اند، و كسانى كه ستم كرده‏ اند زودا كه بدانند كه به چه بازگشتگاهى راه خواهند برد

یکی دیگر از روشهای برخورد با ظالم،عفو گذشت است.خداوند در ادامه آیات سوره شوری که در بالا ارایه شد،

گذشت را ارجح بر انتقام گیری بر می شمرد.

وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنتَصِرُونَ ﴿۳۹﴾

خرمشاهی: و كسانى كه چون به آنان تعدى رسد، انتقام مى‏ گيرند


وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ ﴿۴۰﴾

فولادوند: و جزاى بدى مانند آن بدى است پس هر كه درگذرد و نيكوكارى كند پاداش او بر [عهده] خداست به راستى او ستمگران را دوست نمى ‏دارد

وَلَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُوْلَئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ ﴿۴۱﴾

خرمشاهی: و هركس بعد از ستمى كه ديده است، انتقام گيرد، اينانند كه بر آنان ايرادى نيست‏


إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُوْلَئِكَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۴۲﴾

مکارم: ايراد و مجازات بر كساني است كه به مردم ستم مي‏كنند و در زمين به ناحق ظلم روا مي‏دارند. براي آنها عذاب دردناكي است.


وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿۴۳﴾

فولادوند: و هر كه صبر كند و درگذرد مسلما اين [خويشتن دارى حاكى] از اراده قوى [در] كارهاست

باسلام.در ادامه موضوع نحوه برخورد با ظالم و انتقام و نصرت خواهي عليه او،ايات زير را ملاحظه كنيد:

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

1-لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ ۚ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا

خدا افشاى بدى ‏هاى ديگران را دوست ندارد ، جز براى كسى كه مورد ستم قرار گرفته‏ است [كه بر ستمديده براى دفع ستم ، افشاى بدى‏هاى ستمكار جايز است] ؛ و خدا شنوا و داناست .
-----------------------------
(قرآن کریم؛ سوره نساء،‌آیه ۱۴۸)

این آیه در واقع استفاده از ابزار مورد نیاز برای انتقام و نصرت خواهی و یاری طلبیدن از دیگران را مجاز می کند و ان بازگو کردن ظلمی است که ظالم بر مظلوم روا داشته است.

2-در انتقام گرفتن ،نباید زیاده روی کرد.دقیقا مقابله به مثل باشد.

لشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ

فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ ﴿۱۹۴﴾بقره

فولادوند: اين ماه حرام در برابر آن ماه حرام است و [هتك] حرمتها قصاص دارد

پس هر كس بر شما تعدى كرد همان گونه كه بر شما تعدى كرده بر او تعدى كنيد و

از خدا پروا بداريد و بدانيد كه خدا با تقواپيشگان است.

مکارم: ماه حرام، در برابر ماه حرام! (اگر دشمنان، احترام آن را شكستند، و در آن با شما جنگيدند،

شما نيز حق داريد مقابله به مثل كنيد). و تمام حرامها، (قابل) قصاص است. و (به طور كلي)

هر كس به شما تجاوز كرد، همانند آن بر او تعدي كنيد!

و از خدا به پرهيزيد (و زياده روي ننماييد)! و بدانيد خدا با پرهيزكاران است!

یکی از مصادیق بزرگ ظلم،قتل ناحق و کشتن افراد بدون دلیل(یا دفاع در برابر حمله و یا محکومیت به قتل در دادگاه صالح) است که خداوند حق انتقام و قصاص را برای صاحبان دم قرار داده است.

آیه 33 سوره اسرائ چنین میفرماید:

و نفسى را كه خداوند حرام كرده است جز به حق مكشيد و هر كس مظلوم كشته شود به سرپرست وى قدرتى داده‏ ايم پس [او] نبايد در قتل زياده‏ روى كند زيرا او [از طرف شرع] يارى شده است (۳۳)


وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا ﴿۳۳﴾

در آیه 178 سوره بقره نیز چنین آمده

ا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَى بِالأُنثَى

فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ

فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ

اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد در باره كشتگان بر شما [حق] قصاص مقرر شده. آزاد عوض آزاد و بنده عوض بنده و زن عوض زن

و هر كس كه از جانب برادر [دينى]اش [يعنى ولى مقتول] چيزى [از حق قصاص] به او گذشت‏ شود [بايد از گذشت ولى مقتول] به طور پسنديده پيروى كند

و با [رعايت] احسان [خونبها را] به او بپردازد اين [حكم] تخفيف و رحمتى از پروردگار شماست پس هر كس بعد از آن از اندازه درگذرد وى را عذابى دردناك است (۱۷۸)

در سوره مایده آیه 45 نیز از بیان حکم قصاص و عفو آن در تورات صحبت شده است.

وَكَتَبْنَا عَلَيْهِمْ فِيهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالأَنفَ بِالأَنفِ وَالأُذُنَ بِالأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ

فَمَن تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَّهُ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۴۵﴾

و در [تورات] بر آنان مقرر كرديم كه جان در مقابل جان و چشم در برابر چشم و بينى در برابر بينى و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان مى‏ باشد و زخمها [نيز به همان ترتيب] قصاصى دارند

و هر كه از آن [قصاص]درگذرد پس آن كفاره [گناهان] او خواهد بود و كسانى كه به موجب آنچه خدا نازل كرده داورى نكرده‏ اند آنان خود ستمگرانند (۴۵)

همانطور که میبینیم در هر دو آیه فوق ،پس از بیان حق قصاص برای اولیای دم،از حق عفو وگذشت آنها هم صحبت شده که خداوند

به منظور تشویق عفو و گذشت،آنرا به منزله کفاره گناهان نیز قلمداد کرده است.

جهت مطالعه آیات بیشتر در خصوص مجازات قتل و قصاص به لینک زیر مراجعه فرمایید

[url=http://www.quranpuyan.com/yaf_postst270_Hrmt-qtl-md-jkhm-qtl-nfs-Gyr-md-w-qtl-hy-mjz.aspx][u]مجازات قتل[/u][/url]

یکی از اقسام ظلم؛ظلم و ستم بر انسانها بخاطر دین و عقاید انها میباشد.مخصوصا کسانی که در محیط یا جامعه ای قرار گرفته اند که دین آنها با اکثریت یا با حاکمین متفاوت است.

یکی از روشهای برخورد با این گونه ظالمین که در قران بیان شده واگر توسط خداپرستان و بخاطر رضای خدا انجام شود،

مورد تایید و ثواب خداهم قرار گفته ،هجرت است.

در سوره نحل آیه 41 اینگونه آمده است:

وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ﴿۴۱﴾

فولادوند: و كسانى كه پس از ستمديدگى در راه خدا هجرت كرده‏ اند در اين دنيا جاى نيكويى به آنان مى‏دهيم و اگر بدانند قطعا پاداش آخرت بزرگتر خواهد بود

مکارم: آنها كه مورد ستم واقع شدند سپس براي خدا هجرت كردند در اين دنيا جايگاه (و مقام) خوبي به آنها مي‏دهيم و پاداش آخرت، اگر بدانند، از آنهم بزرگتر است.


الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۴۲﴾

فولادوند: همانان كه صبر نمودند و بر پروردگارشان توكل مى ‏كنند

در ایات مختلف قران نیز به برکات و اثرات هجرت و کناره گیری از جامعه کافر اشاره شده است.از جمله در داستان اصحاب کهف کناره گیری انها از قوم،زمینه ساز جلب رحمت خدا و گشایش در کار معرفی شده است:

هَؤُلَاء قَوْمُنَا اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّوْلَا يَأْتُونَ عَلَيْهِم بِسُلْطَانٍ بَيِّنٍ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا ﴿۱۵﴾


مکارم: اين قوم ما هستند که معبودهايي جز خدا انتخاب کرده ‏اند؛ چرا دليل آشکاري (بر اين کار) نمي آورند؟! و چه کسي ظالمتر است از آن کس که بر خدا دروغ ببندد؟!


وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ فَأْوُوا إِلَى الْكَهْفِ يَنشُرْ لَكُمْ رَبُّكُم مِّن رَّحمته ويُهَيِّئْ لَكُم مِّنْ أَمْرِكُم مِّرْفَقًا ﴿۱۶﴾

فولادوند: و چون از آنها و از آنچه كه جز خدا مى ‏پرستند كناره گرفتيد پس به غار پناه جوييد تا پروردگارتان از رحمت‏ خود بر شما بگستراند و براى شما در كارتان گشايشى فراهم سازد

آخرین مرحله مبارزه با ظلم وظالم ،چنگ و جهاد و قتال است.

این مرحله معمولا برای اجتماع افراد وجوامع بشری ، صادق است.شهر یا قوم یا کشوری که مورد ظلم قرار بگیردو ظالمین ،جنگ را بر آنها تحمیل کنند ،انها را از سرزمین و خانه خود اخراج کنند.

1-در سوره حج این گونه بیان شده است:

إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ﴿۳۸﴾

فولادوند: قطعا خداوند از كسانى كه ايمان آورده‏ اند دفاع مى‏ كند زيرا خدا هيچ خيانتكار ناسپاسى را دوست ندارد

أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ﴿۳۹﴾

فولادوند: به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده رخصت [جهاد] داده شده است چرا كه مورد ظلم قرار گرفته‏ اند و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست

نکته قابل توجه،این است که خداوند علاوه بر اجازه قتال،بر نصرت و یاری مظلومین نیز بشارت داده است.هم در آیه 39 و هم در آیه 40


الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ

يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿۴۰﴾

فولادوند: همان كسانى كه بناحق از خانه ‏هايشان بيرون رانده شدند [آنها گناهى نداشتند] جز اينكه

مى گفتند پروردگار ما خداست و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض ديگر دفع نمى كرد صومعه‏ ها و كليساها و كنيسه ‏ها و مساجدى كه نام خدا در آنها بسيار برده مى ‏شود سخت ويران مى ‏شد

و قطعا خدا به كسى كه [دين] او را يارى مى‏ كند يارى مى ‏دهد چرا كه خدا سخت نيرومند شكست‏ ناپذير است.

در ادامه سوره حج و در آیه 60نیز خدا ضمن اجازه مقابله به مثل ،وعده نصرت را بیان نموده است.

ذَلِكَ وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ﴿۶۰﴾

آرى چنين است و هر كس نظير آنچه بر او عقوبت رفته است دست به عقوبت زند سپس مورد ستم قرار گيرد قطعا خدا او را يارى خواهد كرد چرا كه خدا بخشايشگر و آمرزنده است (۶۰)


2-نکته قابل توجه اینکه حتی در این حالت هم که در جنگ قرار داریم ،نباید از حدود تجاوز کنیم و حرمت های شرعی در مورد حق اله و حق الناس را باید رعایت کرد.در این زمینه در سوره بقره امده است:

وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ﴿۱۹۰﴾


مکارم: و در راه خدا، با كساني كه با شما مي‏جنگند، نبرد كنيد! و از حد تجاوز نكنيد، كه خدا تعدي كنندگان را دوست نمي‏دارد!

از ديگر روشهای طلب یاری علیه ظالم،دعا و در خواست از خدا برای رهایی از چنگال ظالمین و انتقام گرفتن است.هم چنين استمداد و طلب ياري از سايرين عليه ظالم نيز مورد تاييد قرآن ميباشد.

در قران نمونه هایی از این دست ارایه شده که سه مورد آن اینجا اشاره میشود:

1-دعای همسر فرعون برای نجات از فرعون و ظالمین در سوره تحریم

وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِندَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۱۱﴾

و براى كسانى كه ايمان آورده‏ اند خدا همسر فرعون را مثل آورده آنگاه كه گفت پروردگارا پيش خود در بهشت ‏خانه‏ اى برايم بساز

و مرا از فرعون و كردارش نجات ده و مرا از دست مردم ستمگر برهان (۱۱)

2- دعای موسی هنگامیکه از دست فرعونیان فرار میکرد.در سوره قصص


فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۲۱﴾

موسى ترسان و نگران از آنجا بيرون رفت [در حالى كه مى]گفت پروردگارا مرا از گروه ستمكاران نجات بخش (۲۱)

3-دعای موسی و بنی اسراییل برای نجات از فرعون:سوره یونس آیه 85و86

وَقَالَ مُوسَى يَا قَوْمِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّسْلِمِينَ ﴿۸۴﴾

فولادوند: و موسى گفت اى قوم من اگر به خدا ايمان آورده‏ ايد و اگر اهل تسليميد بر او توكل كنيد


فَقَالُواْ عَلَى اللّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۸۵﴾

فولادوند: پس گفتند بر خدا توكل كرديم پروردگارا ما را براى قوم ستمگر [وسيله] آزمايش قرار مده

مکارم: گفتند تنها بر خدا توكل داريم پروردگارا ما را تحت تاءثير گروه ستمگر قرار مده.


وَنَجِّنَا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ﴿۸۶﴾

فولادوند: و ما را به رحمت‏ خويش از گروه كافران نجات ده

اما پس از نجات از ظالم،آیا وظیفه ای نداریم؟

خداوند با ذکر مثالهایی به ما می اموزد که باید شکر گزار نعمت خدا در رهایی از دست ظالمین باشیم:

1-خطاب به حضرت نوح و همراهانش که در کشتی نشستند و نجات یافتند در سوره مومنون

فَإِذَا اسْتَوَيْتَ أَنتَ وَمَن مَّعَكَ عَلَى الْفُلْكِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي نَجَّانَا مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۲۸﴾

و چون تو با آنان كه همراه تواند بر كشتى نشستى بگو ستايش خدايى را كه ما را از [چنگ] گروه ظالمان رهانيد (۲۸)

2-موسی خطاب به بنی اسراییل پس از نجات از دست فرعون در سوره ابراهیم

وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنجَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبْنَاءكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ﴿۶﴾

و [به خاطر بياور] هنگامى را كه موسى به قوم خود گفت نعمت‏ خدا را بر خود به ياد آوريد آنگاه كه شما را از فرعونيان رهانيد

[همانان] كه بر شما عذاب سخت روا مى ‏داشتند و پسرانتان را سر مى ‏بريدند و زنانتان را زنده مى‏ گذاشتند و در اين [امر] براى شما از جانب پروردگارتان آزمايشى بزرگ بود (۶)


وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ ﴿۷﴾

و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعا سپاسگزارى كنيد [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نماييد قطعا عذاب من سخت ‏خواهد بود (۷)

همان طور كه اشاره شد يكي از روشهاي تظلم ودادخواهي ،استمداد از ساير افراد و اقوام و كشورها است.

در اين شرايط ،ساير افراد وظيفه دارند در کمک به افراد مظلوم و ناتوانی که از ظلم ظالمین به ستوه آمده اند،اقدام نمايند.

در سوره نسائ این گونه خداوند مسلمانان را به یاری و نبرد علیه ظالمان دستور میدهد:


وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا

وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا ﴿۷۵﴾

فولادوند: و چرا شما در راه خدا [و در راه نجات] مردان و زنان و كودكان مستضعف نمى‏ جنگيد
همانان كه مى‏ گويند پروردگارا ما را از اين شهرى كه مردمش ستم‏ پيشه‏ اند بيرون ببر و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده و از نزد خويش ياورى براى ما تعيين فرما

(خطاب آيه به مسلمانان مدينه براي كمك به مسلمانانی بوده است که درشهر مکه گرفتار قریش بودند)

بنام خدا


امام #حسين ع اسوه قرآني مبارزه با #ظلم

⭕حرکت امام حسین (ع) و مبارزه با ظلم یزیدیان و شهادت ایشان در کربلا، مصداق کدام یک از روشهای قراني مبارزه با ظلم است؟

1⃣- #یزید که پس از مرگ #معاویه و برخلاف صلح نامه امام حسن و معاویه، به خلافت رسیده بود، برخلاف توصیه پدرش بر #بیعت_اجباري امام حسین اصرار کرد.

2⃣- امام حسین که خلافت یزید را باطل و برخلاف صلحنامه دید، بیعت با او را جایز نمیدانست.لذا در پاسخ حاکم مدینه که از جانب یزید، امام را به بیعت اجباری فرا میخواند، #هجرت از مدینه را بر نفی عقیده خویش و بیعت با یزید ترجیح داد.
وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ (نحل/41)

3⃣- در مکه امام پس از اطلاع یافتن از نقشه ترورشان به جهت حفظ حرمت بیت الله الحرام و نیز پاسخ مثبت به دعوت شمار زیادی از کوفیان، مکه را به سمت کوفه ترک کرد.
ايشان پس از گفتگو با عبدالله ابن زبير فرمودند:
«ای مردم، ابن زبیر از من خواسته است که در مکه بمانم ولی به خدا قسم بیرون مکه خواهم رفت و اگر در آنجا کشته شوم سزاوارتر است تا در این مکان مقدس خونی ریخته شود. به خدا سوگند آنان به من #تعدی و تجاوز خواهند کرد همچنان که یهودیان در روز شنبه ظلم کردند.»

4⃣- كوفيان در نامه هاي خود از امام درخواست كرده بودند كه #امامت انها را براي مبارزه با ظلم حكومت بپذيرد.
💢"سپاس خدایی را که دشمنِ ستمکار و سرکشِ تو (معاويه) را در هم شکست؛ کسی که بر این امت حمله کرد، #خلافت را به #یغما برد، اموال امت را #غصب کرد و بدون #رضایت آنان فرمانروایی‌شان را به دست گرفت، آنگاه نیکانِ آنان را کشت و اشرار را باقی گذاشت و مال خدا را میان ستمکاران و ثروتمندان قرار داد. پس لعنت خداوند بر او باد، همچنانکه قوم ثمود به لعنت گرفتار شدند.
همانا ما پیشوایی نداریم؛ پس به سوی ما بیا، شاید که خداوند ما را به وسیله تو بر گرد حق جمع آورد."
(بخشي از نامه سليمان صرد خزاعي، حبيب ابن مظاهر و جمعي از شيعيان كوفه

🖊امام در پاسخ انها نوشت:
" آنچه را که شما شرح داده بودید فهمیدم. سخن اکثر شما این بود که ما امام نداریم. تو بسوى ما بیا شاید خدا ما را بوسیله تو به حق هدایت و نزدیک نماید.
من برادر و پسر عم و شخصى که از اهل بیت و مورد وثوق من است یعنى مسلم بن عقیل را بسوى شما می فرستم.
اگر مسلم براى من بنویسد که آراء عموم و عقلاء و فضلاء شما متحد شده باشد، همان طور که فرستادگان شما آمدند و نامه‏ هاى شما را قرائت نمودم من با خواست خدا به زودى به سوى شما می آیم. ان شاء اللّه، که به جان خودم سوگند امام کسی نیست جز آن کس که مطابق کتاب خدا حکم براند و به عدل و قسط به پا خیزد و به دین حق پایبند باشد و خود را به آنچه که خداوند گفته و دستور داده مقید کند، والسلام"


5⃣-پس از سد کردن راه کاروان امام توسط لشگر حر ، امام فرمودند به دعوت کوفیان آمده ام.حتی تقاضای برگشت به مدینه را مطرح کردند که با پاسخ منفی مواجه شد.

6⃣- در شب عاشورا و پس از حمله نخست سپاه #عمر_سعد، امام آن شب را جهت نماز و قرآن، مهلت خواستند.

7⃣- "امام حسین(ع) در روز عاشورا مردم را دعوت کرد و فرمود« هَل مِن ناصِرٍُ یَنصُرُنی»، اين جمله در ظاهر درخواست #کمک بوده، اما در واقع ایشان می خواهد به مردم کمک کند و دستشان را بگیرد و دعوتشان از سر عجز نیست، این دعوت شبیه دعوت خدا از مردم در قرآن است آنجا که می فرماید «کیست که به من خدا قرض دهد»، خداوند که محتاج من و شما نیست.
خداوند در قرآن کمک خواسته و فرموده «اِن تَنصُروالله یَنصُرکُم»، امیرمؤمنان(ع) در نهج البلاغه در این باره می فرماید خدایی از ما قرض خواسته که تمام خزائن آسمانها و زمین برای اوست، این زبان خداوند زبان رحمت است و خداوند ما را امتحان می کند."
🎙حجت الاسلام عالي

8⃣- در روزعاشورا ایشان به یاران خود فرمودند که ما آغاز کننده جنگ نیستیم و پس از حمله سپاه عمرسعد، جهاد دفاعی عزتمندانه و انسانی خود رابه برگ زرین و نقطه عطفی در تحولات جهان اسلام تبدیل نمودند.

💔تشخیص درست #حق و #باطل و استقامت بر عقیده، 👌و نهایتا روش درست ابراز و حمایت از حق، راز ماندگاری حرکت امام حسین (ع) بوده است.

به نام خدا

در تكميل پست شماره 10( وجوب كمك و نصرت به مظلوم عليه ظالم)نكته اي قابل ذكر است و آن اينكه فرد يا كشور كمك كننده به مظلوم،پيمان يا عهدنامه اي با ظالم نداشته باشد كه اين اقدام او نقض عهد محسوب شود.(اين نكته از سخنراني استاد سروش محلاتي در محرم سال جاري ،استفاده گرديد)

خداوند در سوره انفال خطاب به مسلمانان اين گونه خطاب ميكند:

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يُهَاجِرُوا مَا لَكُمْ مِنْ وَلَايَتِهِمْ مِنْ شَيْءٍ حَتَّى يُهَاجِرُوا

وَإِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ إِلَّا عَلَى قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِيثَاقٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿۷۲﴾

مکارم شیرازی: آنها كه ايمان آوردند و مهاجرت نمودند و با اموال و جانهاي خود در راه خدا جهاد كردند و آنها كه پناه دادند و ياري نمودند، اولياء (ياران و مسئولان و مدافعان) يكديگرند،

و آنها كه ايمان آوردند و مهاجرت نكردند هيچگونه ولايت (و تعهد و مسئوليت) در برابر آنها نداريد تا هجرت كنند
و (تنها) اگر از شما در (حفظ) دين (خود) ياري طلبند بر شما است كه آنها را ياري كنيد جز برضد گروهي كه ميان شما و آنها پيمان (ترك مخاصمه) است و خداوند به آنچه عمل مي‏كنيد بينا است.


يعني اگر ما از قبل با فرد يا دولت ظالم،معاهده و توافق صلحي داريم،بخاطر كمك به افراد مظلوم تابع ان دولت نبايد نقض عهد كنيم. اما اگر پيماني نداريم،كمك به مظلومان واجب است.

🔰 دفاع از #مظلوم بالاتر از دفاع از خود است.


◻️کسانیکه نطق ظالمانه نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل را شنیدند یاد تمام جنایتکارترین موجودات بشری در تاریخ افتادند!
او بر ادامه #نابودی "غزه" و عدم امکان موجودیت #فلسطین تصریح کرد! و بر طبل جنگ نابودکننده با #لبنان کوبید ! و ایران را تهدید به حمله و ادعای در دسترس بودنِ نقاط مختلف کشور نمود!
او کشتنِ بیش چهل هزار مرد و زن و کودک را افتخار دانست و بر تمام آنان نام تروریست نهاد!

🔻 روشن است ؛ خدای متعال به مردان غیور غزه و حزب الله لبنان، اذن دفاع داده ؛
♦️ « أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمۡ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ نَصۡرِهِمۡ لَقَدِيرٌ ».(حج/۳۹)
◻️امروز ؛ این ما هستیم که باید پشتیبان دفاع مردانه آنان از آب و خاک شان باشیم . حال که انسانیم و دارای فطرت انسانی هستیم حتما ندای فطرت که دعوت به حمایت از مظلوم از نهان ما در جوشش است را یافته ایم.
🔻شهیداستادمطهری میگوید؛ "اگر جان یا مال و یا سرزمین مردمی #مظلوم قرار گرفت، شرکت در #دفاع از مظلوم ، نه تنها صحیح است بلکه بالاتر است از وقتی که از خودش دفاع میکند، چون اگر انسان از #آزادی خودش دفاع کند از خودش دفاع کرده اما اگر از آزادی دیگری دفاع کند از آزادی دفاع کرده که خیلی مقدس تر است."

🔻در این عرصه ؛ گویندگان و نویسندگان و اصحاب رسانه باید به حمایت معقول و مقبول از مظلومان گسیل شوند.
در فرهنگ قرآن ؛ غفلت و بی توجهی به این مهم ؛ نابود کننده تمام پایگاه های معنویت در جهان خواهد بود ؛

♦️وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا ۗ وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ(40حج)

◻️امروز به جهت پیچیدگی های پیش رو در جهان کنونی ، حمایت از مظلوم و مبارزه با ظالمِ خونخوار باید همراه با انتخاب بهترین تاکتیکِ سیاسی و نظامی باشد . این همان چیزی است که قرآن از آن به " #اتخاذِتمام_زیرکی" یاد کرده و ما را به انتخاب راهکارهای مقبول و معقول در اوج زیرکی فرا خوانده است ؛
♦️ « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ» (نساء / ۷۱)
آنچه در نطق زهرآگین نتانیاهو بود ؛ توسعه دامنه جنگ به ایران بود و باید بمقتضای آیه فوق او را ناکام گذاشت و کام درنده او را در جای دیگری که به فکرِ تاریکشان خطور نمیکند به تلخی دائمی رساند.

🔻اسلام ؛ منادیِ "الصلح خیر" (نساء /۱۲۸) است، و 👈👈نظام حقوقی دین بر " #ترک_مخاصمه" است .
این اصولِ دینی و انسانی ما در جایی تحقق پذیر است که در برابر درنده ای که هیچ یک از قوانین جنگی و بین المللی را پشیزی قبول ندارد و به ندای هیچ بنی بشری اعتناء نمیکند ، نباشیم.

✍️استاد هادی سروش

افشای ظلم ظالمین مجاز و واجب است.


تفسیر فرقان در ذیل آیه فوق چنین نگاشته است:

اينجا "الاّ من ظلم" استثنائى است از «لايحب» بدين معنى كه كسى كه مظلوم واقع شده مى تواند بيانگر مظلوميت خود بطور آشكار باشد، روى اصل مُفتضَح كردن ظالم جايز و يا واجب است، كه ديگران فريب او را نخورند و نيز كمك خواهى از ديگران كه با او معارضه كنند و دست كم شكافتن عقده مظلوميت كه "من ظلم" هر سه بعد را شامل است، البته به استثناى موردى كه ظالم توبه و اصلاح كرده و يا با افشاى ظلمش ديگران تشويق به ظلم شوند.

"مَن ظلم" يا مظلوميت شخصى و يا مهم تر مظلوميت اجتماعى است، مظلوميت شخصى اين است كه به شخص او ظلم شده و او هم قدرت بر دفاع نداشته و ظالم همچنان بر ظلم خود پايدارى مى كند، كه روى جهات گذشته فريادگرى عليه او شايسته و بايسته است، چون زير بار ظلم رفتن و دفاع نكردن در مقابل ظالم خود گناه و ظلم به خود مى باشد و بر حَسب فرموده على(عليه السلام)(الظالم و المظلوم كلاهما فى النار) ستمگر و ستم كش هر دو در آتشند و مقصود از اين مظلوم، همان مظلومى است كه با امكاناتى كه دارد دفاعى در مقابل ظلم نمى كند،

بعد دوم ظلم اجتماعى است مانند، كسى كه به كسانش و يا هر مؤمن ديگر ظلم شود و او هم دم فرو بندد و هيچگونه عكس العملى براى مقابله با ظلم از خود نشان ندهد، كه اين خود ظلم است و "اّلا مَن ظلم" در بعد دوم آن را در بر دارد، كه مظلوم بايد در حد امكان عليه ظالم فريادگر باشد و نيز مظلومان ديگر چه بتوانند از خود دفاع كنند يا نتوانند، چون در هر صورت مظلومند، گرچه دفاعى از مظلوميت خود نكنند، ديگران واجب است عهده دار دفاع از آنان شوند.

بُعد سوم اهم از دو بُعد قبلى و كسى است كه ايمانش مورد تعدى اشخاصى واقع شده، كه اين خود ظلم به ايمان و مؤمنان بوده و در اينجا هرگونه برخورد شايسته اى براى دفع ظلم و رسوا كردن ظالم بر همگان واجب است، كه "من ظلم" در اينجا كل مؤمنانى هستند كه به ايمانشان ظلم شده و بايد همگان بپاخيزند و فريادگرانى همگانى از براى دفاع از حق باشند.


در تفسير نور نيز اين چنين امده است:

در تعبیر «مَنْ ظُلِمَ» چند احتمال است:

1️⃣ به معنای«ممّن ظلم»باشد، یعنی فریاد زدن کسی که مورد ظلم قرار گرفته، جایز است.

2️⃣به معنای«لمن ظلم»، یعنی فریاد به نفع مظلوم، هر چند خودش مظلوم نباشد.

3️⃣ به معنای«علی من ظلم»، یعنی فریاد اعتراض آمیز به مظلومی که ساکت نشسته و ذلّت می‌پذیرد. البتّه احتمال اوّل، نزدیک ترین احتمال است.

آنچه حرام است، افشای عیوب مردم در برابر دیگران است، نه بازگویی عیوب افراد به خود آنان.
چون پیامبر خدا فرموده است: مؤمن، آیینه ی مؤمن است.

👈پیام ها:

.👈نشانه ی جامعه اسلامی آن است که مظلوم بتواند با آزادی کامل، علیه ظالم فریاد بزند. «الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ»

۴.غیبت مظلوم از ظالم جایز است. «الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ»

۵.اسلام، حامی ستمدیدگان است. «إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ»

۶.سوء استفاده از قانون ممنوع است. ستمگران بدانند که حرمت غیبت، راه ستمگری را برایشان نمی گشاید. «إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ»
۷.تنها مظلوم، اجازه ی غیبت از ظالم را دارد، آن هم در مورد ظلم او، نه عیوب دیگرش. «إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ»

۸.ظالم، در جامعه ی اسلامی احترام ندارد، باید محکوم و به مردم معرفی شود. 👏👏لاٰ یُحِبُّ اللّٰهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ... إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ

۹.در تزاحم ارزش‌های انسانی، باید اهم و مهم رعایت شود. ارزش دفاع ازمظلوم، بیش از ارزش حیا وسکوت است.
لاٰ یُحِبُّ اللّٰهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ... إِلاّٰ مَنْ ظُلِمَ

۱۰.در موارد جواز افشای عیوب، از مرز حقّ تجاوز نکنید، چون خداوند شنوا و داناست. "سَمِیعاً علیما"