تدبر در سوره تکاثر- درس سوره و عصاره فرازهای سوره تکاثر چیست؟


🍃 به نام خداوند بخشنده مهربان،🍃

«سوره مبارکه تکاثر، »

مکی و دارای (۸ )آیه.

❗️ازسوره های نازل شده در مرحله اول نزول.

أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ [1] به غفلت كشيد شما را نازشِ به بسيارى مال و فرزند، (1)

حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ [2] تا به گورها رسيديد. (2)ع

كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ [3] حقا كه به زودى خواهيد دانست. (3)

ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ [4] باز هم حقا كه به زودى خواهيد دانست. (4)

كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ [5] حقا، اگر از روى يقين بدانيد، (5)

لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ [6] البته جهنم را خواهيد ديد. (6)

ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ [7] سپس به چشم يقينش خواهيد ديد، (7)

ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ [8] كه در آن روز شما را از نعمتهاى دنيوى بازخواست مى‌كنند. (8)
.
آیه [۱ الی ۸ ]مجموعا در یک پاراگراف قرار میگیرند.

🔰درب پاراگراف ویا درس سوره:

تفاخر به مال و نفرات و دنیاپرستی انسان را ازآخرت به غفلت می اندازد اما به زودی دوزخ را درمیابد و از نعمتهای الهی بازخواست میشود.

♻️♻️آیات اصلی،

تمام آیات سوره اصلی هستند.
☑👈به نظر میرسد و آنگونه که در بعضی تفاسیر آمده نعمت مورد نظر، 🌟نعمت نبوت و نعمت ولایت امیر مومنان علی ( علیه السلام) است.🌟

خانم زهرا موبدی

کلمات کلیدی: تکاثر تفاخر مال علم الیقین

✨بسم الله الرحمن الرحیم ✨
به نام خداوند بخشنده مهربان


💢سوره تکاثر

🍀👈پاراگراف۱: (۴-۱): تفاخر به تعداد زیاد داشته ها کاری بیهوده و لهو است.
بسم الله الرحمن الرحيم
ألهٰکم التكاثر (1)
حتى زرتم المقابر (2)
كلا سوف تعلمون (3)
ثم كلا سوف تعلمون (4)

🍀👈پاراگراف۲:(۵و۶): متکاثران نمی بینند جهنم همین الان به آنها نزدیک است و کنارشان است.
كلا لو تعلمون علم اليقين (5)
لترون الجحيم (6)

🍀👈پاراگراف۳:(۷و۸): متکاثران عاقبت در جهنم از نعمتهایی که به آنها داده شد و با اینکار لهو هدر دادند بازخواست می شوند.
ثم لترونها عين اليقين (7)
ثم لتسلن يومئذ عن النعیم (8)



📋💫درس سوره: عاقبت کسانی که در رقابت بیهوده دنیایی به فخرفروشی به کثرت داشته ها سرگرم شدند جهنم است.


خانم محمدی

بسم الله الرحمن الرحيم


💢سوره تکاثر

اءلهئكم التكاثر (1)
حتى زرتم المقابر (2)
كلا سوف تعلمون (3)
ثم كلا سوف تعلمون (4)

1 - تـفـاخـر و تـكـاثـر شـمـا را بـه خـود مـشـغـول داشـتـه (و از خـدا غافل كرده ).
2 - تا آنجا كه زيارت قبرها رفتيد (و قبور مردگان خود را برشمرديد).
3 - چنين نيست كه شما خيال مى كنيد به زودى خواهيد دانست .
4 - باز چنان نيست كه شما مى پنداريد به زودى خواهيد دانست .


🔺درب پاراگراف اول:ایات۱تا۴

افزون طلبی وتوجه به دنیا ،شماراازیاد خدا وعاقبت کارتان غافل کرده است


كلا لو تعلمون علم اليقين (5)
لترون الجحيم (6)
ثم لترونها عين اليقين (7)
ثم لتسلن يومئذ عن النع (8)

5 - چـنـان نـيست كه شما خيال مى كنيد اگر شما علم اليقين (به آخرت ) داشتيد (به سراغ اين موهومات و تفاخرها نمى رفتيد).
6 - شما قطعا جهنم را خواهيد ديد!
7 - سپس (با ورود در آن ) آن را به عين اليقين مشاهده خواهيد كرد.
8 - سـپـس در آن روز هـمـه شـمـا از نـعـمـتـهـائى كـه داشـتـه ايـد سـؤ ال خواهيد شد.


🔺درب پاراگراف دوم :ایات ۵تا۸

یادخداشمارادردنیا ازباطن اعمالتان آگاه خواهدکرد
ودرآخرت نیز نتیجه غفلت ازخداوند(دوزخ )را مشاهده خواهیدکرد



🔰 درس سوره :

👈نتیجه دنیاطلبی وتکبر،غفلت از یادخداوند ونتیجه غفلت ازیاد خداوند ،دوزخ است


خانم الهه سادات خدایی

💢سوره مبارکه تکاثر

بسم الله الرحمن الرحیم

🍀👈پاراگراف۱-آیات ۱تا۴
۱-تفاخروافزون طلبی سرگرمتان کرد.
۲-تابه سراغ گورهابروید.
۳-چنین به زودی خواهیددانست.
۴-بازچنین نیست بزودی خواهیددانست
درب-تفاخرومباهات بریکدیگرشما ازتوجه به قیامت غافل کرده .

🍀👈پاراگراف۲-آیات۵و۶
۵-چنین نیست اگرشما به علم یقینی می دانستید.
۶-به یقین جهنم رامی دیدید.
درب-اگر شما به آخرت علم قطعی پیدا می کردیدسراغ این سرگرمیهای موهوم نمی رفتید.

🍀👈پاراگراف ۳-آیات۷و۸
۷-سپس یقینا آن دوزخ را بدیده یقین مشاهده میکردید.
۸-سپس آنروزازنعمتهابازخواست می شوید.



🔰درب سوره:درباره نعمتهادرقیامت بازخواست می شوید.


🔰درس سوره:نتیجه تفاخروافزون طلبی بازخواست درقیامت است


خانم محمد زاده

دو نکته قابل تامل در سوره تکاثر برای دوستان علاقه مند

۱-ارتباط ایه «۵و۶» سوره تكاثر چگونه است؟ايا ايه 6 مستقل است يا در ادامه و جواب ايه 5 است؟

-تفسیر احسن الحدیث،ايه 5و 6 را مستقل ميداند:

"5- ﻛَﻠﱠﱠﺎ ﻟَﻮْ ﺗَﻌْﻠَﻤُﻮﻥَ ﻋِﻠْﻢَ ﺍﻟْﻴَﻘِﻴﻦِ.
ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺭﺩﻉ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺍﺳﺖ، ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻜﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺟﻮﺍﺏ «ﻟﻮ» ﻣﺤﺬﻭﻑ ﻭ «ﻋﻠﻢ» ﻣﻔﻌﻮﻝ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺴﺘﻘﻠﻰ ﺍﺳﺖ «ﻟﺘﺮﻭﻥ» ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪﻯ ﺟﻮﺍﺏ «ﻟﻮ» ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻠﺎﻡ ﻣﺴﺘﺄﻧﻔﻰ ﺍﺳﺖ، ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ است:
🌿 ﺗﻜﺎﺛﺮ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻧﻜﻨﺪ، ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻋﻠﻢ ﻳﻘﻴﻦ ﺩﺍﺷﺘﻴﺪ ﺗﻜﺎﺛﺮ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻧﻤﻰ ﻛﺮﺩ، ﺍﻳﻦ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻟﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺍﻣّﺎ ﻋﻴﻦ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻭ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﺳﺖ

. 6 ﻭ 7- ﻟَﺘَﺮَﻭُﻥﱠﱠ ﺍﻟْﺠَﺤِﻴﻢَ ﺛُﻢﱠﱠ ﻟَﺘَﺮَﻭُﻧﱠﱠﻬﺎ ﻋَﻴْﻦَ ﺍﻟْﻴَﻘِﻴﻦِ. ﻳﻌﻨﻰ ﺁﺗﺸﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻛﻴﻔﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻬﻰ ﻭ ﺗﻜﺎﺛﺮ ﺍﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎ ﻭ ﺣﺘﻤﺎ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺻﺮﻑ ﺩﻳﺪﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﺬﺏ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺁﻧﺴﺖ"

اما تفسير المیزان،نظر عکس دارد و دو ایه را باهم می داند.يعني ايه 6 ،پاسخايه 5 است.اگر علم اليقين داشتيد،جحيم(سرنوشت خودتان) را ميديديد.
📜تفسیر المیزان هر دو نظر را این گونه توضیح داده

" الف-کلا لو تعلمون علم اليقين لترون الجحيم اين جمله ردعي است بعد از ردع تا سه بار آن را تکرار نموده ، تا مطلب را تاکيد کرده باشد ، و کلمه يقين به معناي علمي است که شک و ترديد در آن راه نداشته باشد ، و جواب لو - اگر در جمله اگر به علم يقين بدانيد حذف شده ، تقدير کلام لو تعلمون الامر بعلم اليقين لشغلکم ما تعلمون عن التباهي و التفاخر بالکثرة - اگر به علم يقين حقيقت امر را ببينيد آنچه ببينيد شما را از مفاخرت به کثرت نفرات باز خواهد داشت بوده است .
و جمله لترون الجحيم کلامي از نو است ، و لام در آن لام قسم است ، مي‏فرمايد : سوگند مي‏خورم که به زودي جحيم را که جزاي اين مفاخرت است خواهيد ديد

ديگران اينطور تفسير کرده و استدلال کرده‏ اند به اينکه جمله لترون الجحيم نمي‏تواند جواب حرف لو باشد ، چون اين حرف امتناع را مي‏رساند ، بر سر هر جمله در آيد مي‏فهماند مضمون اين جمله نشدني است ، و رؤيت هر چيزي به معناي تحقق وقوع آن است ، و جواب نشدني ، شدني قرار نمي‏گيرد .
اين تفسير مبني بر اين است که مراد از رؤيت جحيم ، رؤيت آن در قيامت باشد ، و آيه شريفه بخواهد به مضمون آيه و برزت الجحيم لمن يري اشاره کند ، و اين خيلي مسلم نيست ،

ب- بلکه از ظاهر کلام بر مي‏آيد که مراد از ديدن جحيم ، ديدن آن در دنيا و قبل از قيامت و به چشم بصيرت است ، منظور رؤيت قلب است ، که به طوري که از آيه زير استفاده مي‏شود خود از آثار علم اليقين است ، و کذلک نري ابراهيم ملکوت السماوات و الأرض و ليکون من الموقنين ، که بحث در پيرامون آن گذشت ، و اين رؤيت قلبي قبل از قيامت است ، و براي مردمي که سرگرم مفاخرتند دست نمي‏دهد ، بلکه در مورد آنان امري ممتنع است ، چون چنين افرادي ممکن نيست علم اليقين پيدا کنند ."

به نظر حقير با توجه به سياق،نظر دوم(نظر مختار الميزان)،مناسب تر به نظر ميرسد.ايه 7 به درك عيني جحيم در قيامت اشاره دارد اما ايه 6 به باور قلبي و رويت ناشي از يقين

2- مراد از زرتم المقابر چيست؟

برخي مفسران و مترجمان انرا به لحظه مرگ مربوط دانسته اند،اما المیزان گفته برای تفاخر،حتی قبر مردگان و اجداد خود را میشمرند.

- معناي "حتي" در مان عرب متفاوت از فارسي است

در قران در مواردي كه" حتي "با فعل ماضي يا مضارع بكار رفته ،حد زماني را مشخص مي كند و به معناي "تا اينكه" است.

كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّى ذَاقُوا بَأْسَنَا

وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ

لذا به نظرم،مجموع دو ايه به تكاثر انها تا زمان مرگ اشاره دارد

اقای سید کاظم فرهنگ

مراد از نعيم در آيه آخر سوره تكاثر چيست؟

سئوال:در بعضی تفاسیر آمده نعمت مورد نظر، نعمت نبوت و نعمت ولایت امیر مومنان علی ( علیه السلام) است.

پاسخ از تفسير الميزان:♻️♻️همچنين از ظاهر سياق بر مي‏آيد که مراد از نعيم ، مطلق نعمت‏ها است ،

❗️ يعني هر چيزي که کلمه نعمت بر آن صادق باشد ، پس هر انساني از هر نعمتي که خدا به او داده بازخواست خواهد شد .
❗️براي اينکه نعمت - يعني هر چيزي که سازگار با زندگي و کمال منعم عليه است ، و به نوعي خير و منفعت او را تضمين مي‏کند - وقتي نعمت مي‏شود که در موردي استعمالش کند که اين استعمال سعادتي براي او باشد ، و از آن سعادت سود ببرد ،💥اما اگر در خلاف آن به کار ببرد ، مثلا نعمت آب را در سوراخ گوش خود بريزد ديگر نعمت نيست چون آب سازگار با گوش نيست ، هر چند که خودش في نفسه نعمت است .

💫💫و خداي تعالي انسان را آفريده ، و غايت و هدف نهايي از خلقتش را که همان سعادت او و منتهي درجه کمال او است تقرب عبودي به درگاه خود قرار داده ،💫💫

❗️👈همچنان که خودش فرمود : و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون ، و اين تقرب عبودي همان ولايت الهي نسبت به بنده‏اش مي‏باشد ، و خداي سبحان تمامي آنچه مايه سعادت او است و از آن در سلوکش به سوي غايتي که براي آتش خلق کرده منتفع مي‏شود ، و آن عبارت است از همه نعمت‏هاي ظاهري و باطني که در اختيار او نهاده .

و استعمال اين نعمت‏ها به طريق خداپسندانه که انسان را به غايت مطلوبش برساند همان طريقي است که آدمي را به غايت و هدف از خلقتش که همان اطاعت است مي‏رساند 🔺"

تدبر در سوره تكاثر-عصاره فرازها و درس سوره تكاثر-

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان

أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ {1}افزون طلبی (تلاش مستمر برای افزودن مال و اولاد)، شما را به خود مشغول کرد{1}

حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ {2}تا كارتان [و پايتان] به گورستان رسيد (کنایه از فرا رسیدن مرگ است){2}

كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ {3}(اما)چنین نیست. زودا كه بدانيد(این باور وروال شما نادرست بوده){3}

ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ {4}باز هم نه چنين است زودا كه بدانيد {4}

كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ {5}هرگز چنين نيست .اگر علم‏اليقين داشتيد {5}

لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ {6}به يقين دوزخ را مى ‏دیدید (به چشم دل ،و از تکاثر مستمر دست برمیداشتید){6}

ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ {7}سپس آن را قطعا به عين‏اليقين درمى ‏يابيد (باحضور دردوزخ انرا عینا درک خواهید کرد){7}

ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ {8}سپس در انجا از نعمتهای وسیع (دنیا) پرسيده خواهيد شد {8}

كل سوره تكاثر يك فراز است و عصاره فراز،با درس سوره يكسان است.

درس سوره تكاثر: نکوهش از افزون طلبی مادی مستمر انسانها که ریشه در عدم یقین به اخرت دارد.

تکاثر:2
حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ
تا دم مرگ3 [=پايان زندگي و رفتن به زير خاك].
__
3 - سعدي خاطره‌اي از ديدار با سوداگري ثروتمند را در يكي از سفرهاي خود نقل مي‌كند كه شمّه‌اي از سرمايه در گردش خود در سراسر جهان و دارايي‌هايش را برمي‌شمرد و پس از شرح تجارت‌هاي سودآور و سفرهاي تفريحي آينده‌اش، از سعدي درخواست مي‌كند تو نيز شمه‌اي از آنچه در سفرهايت ديده‌اي يا شنيده‌اي بازگو، كه به اجمال فرمود:
آن‌شنيدستي‌كه درصحراي غور
بــار سـالاري بيفتـاد از سُتور
گفـت چشـم تنـگ دنيـا دار را
يا قناعت پُركند يا خاك‌گور
خاطرة سعدي تعلّق به 8 قرن قبل دارد، شادروان شريعتي نيز جملة كوتاه گويايي در وصف دنياي مصرفي زمان ما دارد: «فدا كردن آسايش براي به دست آوردن وسايل آسايش!!» اين تلاش و تشنگي در جمع‌آوري مال همان وصف قرآني «الَّذِي جَمَعَ مَالاً وَعَدَّدَهُ» [همزه 2 (104:2) ]، و «وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا» [فجر 20 (29:20) ] مي‌باشد.
به راستي تا كي آدمي از خواب گران سرگرمي و فزون‌طلبي بيدار خواهد شد و تا كي از بند بازيچه‌هاي آمال و آرزوهاي بي‌پايان رها خواهد گشت؟ به نظر مي‌رسد مادام كه مرگ را از نزديك احساس نكرده باشد، از خواب غفلت بيدار نخواهد شد. بي‌تفاوتي در برابر قيامت و حساب و كتابِ آن، ناشي از كوتاهي بينش انسان است. اگر اندكي علم و آگاهي نسبت به خطير بودن آينده قيامت داشت، همچون حذر از خطرات محسوس و مشهود دنيايي از آن نيز حذر مي‌كرد. به بيان هشدارآميز مولوي:
يادِ صُنْعت فرض‌تر يا ياد مرگ
مرگ مانند خزان تو اصل بـرگ
سالها اين مرگ طبلک مي‌زنـد
گـوشِ تـو بي‌گاه جُنبش مي‌کنـد
گويد اندر نزعِ از جان، آه مرگ
اين‌زمان‌کردت زخود آگاه مرگ
اين گلوي مرگ از نعره گرفت
طبل او بشکافت از ضربِ شگفت
در دقايـق خـويش را در بافتـي
رمـز مـردن ايــن زمــان دريـافتـي [دفتر 6- ابيات 778 به بعد]

 

┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄


تکاثر:6
لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ
بي‌شك و ترديد دوزخ را خواهيد ديد.7
__
7 - اهل تقوي و ذكر، در همين دنيا به نور ايمان چيزي را مي‌بينند كه ساير بندگان در آخرت خواهند ديد. امام علي(ع) در وصف متّقين و يقين آنها به بهشت و جهنم مي‌فرمايد: «رابطه آنها با بهشت همچون كسي است كه آن را ديده و در آن متنعم بوده، و با جهنم، همچون كسي كه آن را ديده و در آن عذاب شده است» [نهج‌البلاغه خطبة 184]. همچنين در وصف ذاكرين [بيدار دلان] و علم و آگاهي آنها در دنيا نسبت به آخرت نيز مي‌فرمايد: «گويي دنيا را به پايان رسانده و به آخرت وارد شده و آنچه در پي دنياست به چشم ديده‌اند. و گويي به احوال پنهان اهل برزخ در مدت اقامت آنها آگاهند و قيامت وعده‌هايش را برايشان تحقّق بخشيده و پرده از آن اوضاع را از جلو [چشم] مردم دنيا برداشته‌اند گويي ايشان چيزي را مي‌بينند كه مردم نمي‌بينند و چيزي را مي‌شنوند كه ديگران نمي‌شنوند».

┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄
📚تفسیر آقاے بازرگان

ترجمه تدبر و فهم سوره تکاثر: مروری بر نکات تفسیری سوره تکاثر از ایت اله جوادی املی


﴿أَلْهاکُمُ التَّکاثُرُ ٭ حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقابِرَ﴾ تا زمان مرگ این است که صفر سرمایه‌های من بیشتر است! آن چک‌هایی که من می‌توانم بکشم بیشتر است! مال من بیشتر است! اولاد من بیشتر است! قبیله من بیشتر است! حزب من بیشتر است! جناح من بیشتر است! من محفلم من مجلسم من جشنم چشمگیرتر است بیشتر به دید می‌آید و مانند آن .این تکاثر و کثرت‌طلبی شما را سرگرم می‌کند تا مرگ
فرمود بازیگری شما را سرگرم کرد تا زمان مرگ. این نِعمَ الهی برای آن است که خوب زندگی کنید، یک؛ جامعه را دریابید، دو؛ تولید کنید، سه؛ بیکار نباشید

اگر «علم الیقین» داشته باشید، باور کنید آنچه را که انبیا(علیهم السلام) گفته‌اند بهشت و شما فاصله ندارید، جهنم و شما فاصله ندارید، معاد و شما فاصله ندارید کاملاً می‌بینید

فرمود ﴿کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقینِ ٭ لَتَرَوُنَّ الْجَحیمَ﴾ این تمثیل است و نه تعیین ﴿لَتَرَوُنَّ الْجَحیمَ﴾ «لترونّ الجنة»، «لترونّ العرش»، «لترونّ الکرسی»، «لترونّ کذا و کذا و کذا و کذا»! این مثال است؛ منتها چون مناسب با الهاء است و تبهکاری تبهکاران است از جهنم سخن گفت. آن حرفی که بعضی اهل معرفت گفتند، خیلی از ما گرفتار فراهم کردن کثرت مال هستیم؛ «نحن اکثر منه علماً، نحن اکثر منه تفسیراً، نحن اکثر منه فلسفةً و کلاماً و فقهاً و اصولاً» این است. اما آن کسی که اهل راز و نیاز و خضوع و سجده و شکر است که نمی‌گوید «نحن اکثر منه سجدةً، نحن اکثر منه صلاةً»، او مواظب زبانش است مواظب دهنش است مواظب فکرش است مواظب ذکرش است

خدا غریق رحمت کند خواجه طوسی و دیگران را اینها این مثال را زدند، گفتند اگر کسی علم داشته باشد که در کنار او در فلان اتاق یک آتش است این «علم الیقین» است خودش روشن کرده است یا دیگران روشن کردند، یقین می‌داند آنجا آتش است وقتی برود در آن اتاق، این «علم الیقین» او می‌شود «عین الیقین»، وقتی دست گذاشت می‌شود «حق الیقین»، چون دارد می‌سوزد؛ بهشت هم همین طور است. فرمود اگر شما «علم الیقین» داشته باشید زمینه «عین الیقین» فراهم می‌شود، یک؛ از «عین الیقین» به «حق الیقین» بار می‌یابید، دو.

﴿ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ﴾ که این نعمت را چرا به نقمت تبدیل کردید؟ ما به شما عامل قیام دادیم هم در مسائل اجتماعی، اقتصاد اجتماعی، کیف جامعه، جیب جامعه باید پُر باشد تا قدرت قیام داشته باشد؛ هم در مسائل داخلی نعمت را به نقمت تبدیل نکند که وقت‌گیر باشد عبادت را به لهو، عبادت را به لغو، عبادت را به زینت، عبادت را به تفاخر، عبادت را به تکاثر، به این پنج گودال سوره مبارکه «حدید» تبدیل نکند.
نعمت ولایت است نعمت توحید است نعمت قرآن است؛ کسی که قرآن را دوست داشته باشد قرآن‌فهم باشد قرآن را عمل کند ناشر قرآن باشد این نعمت الهی است این ثَقَل اکبر است این ولایت الهی است این حبل متین است