🔶 تدبر درسوره ماعون 🔶 منظور از یکذب بالدین چیست؟ ارتباط آیات سوره و درس سوره ماعون

بسم اللّه الرحمن الرحيم

ارايت الذى يكذب بالدين (1)فذلك الذى يدع اليتيم (2)و لا يحض على طعام المسكين (3)فويل للمصلين (4)
الذين هم عن صلاتهم ساهون (5)الذين هم يراون (6)و يمنعون الماعون (7)

(اى رسول ما) آيا ديدى آن كس را كه روز جزا را انكار كرد؟ (1).
اين همان شخص (بى رحم ) است كه يتيم را از در خود به قهر ميراند (2).
و كسى را بر اطعام فقير ترغيب نمى كند (3).
پس واى بر آن نمازگزاران (4).
كه دل از ياد خدا غافل دارند (5).
همانان كه (اگر طاعتى كنند) به ريا و خودنمايى كنند (6).
و ديگران را از ضروريات زندگى منع مى كنند (7).


🔰 درس سوره :

نکوهش مسلمانانی که علیرغم اقرار زبانی، قلبا روز جزا راتکذیب کرده وبه وظایف دینی خود (رعایت حقوق اقشار ضعیف جامعه ورعایت حق عبادت الهی) عمل نمی کنند.

❇️ پیام ها:

1️⃣باتوجه به اینکه سوره در ابتدای دعوت پیامبر بوده وگروهی به ایشان ایمان اوردند ولی درعمل به اعمال سابق خود ادامه دادند،سوره به این حقیقت مهم اشاره می کند که دینداری تنها اعتراف به وجود خدا نیست بلکه باید همراه با اعمال صالح وشایسته وترک اعمال ناشایست باشد.

2️⃣سوره سیمای افراد منفی را معرفی می کند.«منفی بودن نسبت به معاد(تکذیب روز جزا)،نسبت به یتیم(آنها را طرد می کنند)،نسبت به عبادات(اخلاص ندارند)،نسبت به خدمتگزاری به مردم(بی توجه اند) . »

3️⃣دین یک مجموعه بهم پیوسته است از نمازی که ازاطعام مساکین ورسیدگی به محرومین جدا نیست.

4️⃣سنگدلی انسان به جایی می رسد که نسبت به سخت ترین نوع فقر(مسکین)وضروری ترین نیاز (خوراک) نه خود اقدامی می کند ونه دیگران را تشویق می کند.

5️⃣تکذیب عملی قیامت از سوی اهل ایمان جای سوال است.

6️⃣نشانه ایمان یتیم نوازی وتوجه به گرسنگان ومحرومان است.

7️⃣میان عقیده وعمل رابطه تنگاتنگی است.

8️⃣نیازهای عاطفی مقدم بر نیازهای جسمی است.(اول محبت به یتیم سپس سیر کردن مسکین)

9️⃣هرنمازی ارزش ندارد وهر نمازگزاری بهشتی نیست.

1️⃣0️⃣عن صلاتهم به معنی سهو از نماز است نه سهو درنماز .پس همراه با تقصیراست ومستوجب سرزنش

1️⃣1️⃣افعال مضارع (یکذب،یدع،لایحض)دلیل بر استمراردارد.پس کارزشت هرگاه سیره دایمی شد خطرناک است.

1️⃣2️⃣اخلاص شرط قبولی نماز وعبادات است.

1️⃣3️⃣اطعام فقرا مخصوص توانگران نیست چراکه هرکس درحدتوان خود می تواند درتشویق دیگران سهیم باشد.

1️⃣4️⃣خدمت به مردم درکنار نماز است وغفلت از نماز بستر غفلت از مردم است.

تهیه کننده:خانم دکتر خدایی

کلمات کلیدی: ماعون ارایت دین مصلین

سوره ماعون با توجه به محتوا ودیگر خصوصیات ظاهری

از سوره های مکی هست به ترتیب نزول سوره ۱۳وبه ترتیب مصحف کنونی سوره ۱۰۷قران هست
شامل هفت ایه می باشد به نظر دارای یک فراز هست ودر بیان ویژه گیهای منکران جهان اخرت هست

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
به نام خداوند بخشنده مهربان

أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ ﴿١﴾ 
ایا دیدی ( دقت کردی ، تفکر واندیشه کردی در مورد ) کسی را که تکذیب می کند روز جزا را

فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ ﴿٢
پس آن است کسی که با خشونت می راند یتیم را

 وَلا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ ﴿٣﴾ 
وترغیب نمی کند بر غذا دادن بی چیز را

فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ ﴿٤﴾ 
پس وای بر نماز گزاران

الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ سَاهُونَ ﴿٥﴾
که ایشان از نمازشان سهل انگارانند

 الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ ﴿٦
کسانی که ایشان  ریا می کنند

وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ﴿٧﴾
ومنع می کنند هر نوع کمکی (کم ترین کمک وساده ترین مایحتاج)را

💢درب فراز: از ویژگیهای منکران معاد راندن یتیم ونادیده گرفتن نیازمندان جامعه ،سهل انگاری در نماز ،ریاکاری ومنع کمک به هم نوع می باشد

📚درس سوره: نادیده انگاشتن مستمندان جامعه وسهل انگاری در نماز وریاکاری ریشه در انکار معاد دارد

🖇نکات وسوالات:

1⃣ فرق رای ونَظَرَ ؛ هر چیزی که با چشم دیده شود را نظر می گویند ولی هر دیدنی که در آن فهم وتفکر باشد رُویت نامیده میشود

2⃣این سوره ارتباط تنگاتنگ با سوره تین دارد وگویی ادامه مطلب تکذیب روز جزا را این سوره به تمامی بیان می کند

3⃣ نتیجه انکار روز جزا بسیار تلخ است وعاملی برای پست کردن انسان؛ انسانی که یتیم نوازی نمی کند حال مسکین را در نمی یابد و مانع از کمک به هم نوع می شود می تواند انسان والایی باشد

4⃣او که روز جزا را نمی پذیرد همه اعمالش منوط به دنیا می شود اگر مالی انفاق کند بهره دنیایش را از دست رفت می بیند اگربا یتیمی یا مسکینی برخورد کند کمک کردن به آنها را مساوی با از دست دادن مادیاتش می بیند لذا یتیم را با خشونت می راند تا دیگر به او رجوع نکند ونه خود به مسکین کمک می کند ونه دیگران را تشویق می کند


5⃣ایا چنین انسانی می تواند در بهترین ارتباطش با خدا که به شکل زیبای نماز بروز می کند صادق باشد او نماز را نه برای پرستش خدا بلکه برای حفظ وجه مسلمانی و کسب موقعیت اجتماعی می خواند پس وای بر چنین نماز گزاری البته می تواند این ریا کاری در بقیه امور زندگیش هم مصداق داشته باشد



سرکار خانم انصاری

سوره مبارکه ماعُون :

♦️پاراگراف اول :

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪﺍوند ﻛﻪ رحمن و رحیم است .

أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ
ﺁﻳﺎ دیدی ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ تکذیب می کرد این آئین (ﺟﺰﺍ ) را ؟(١)

فَذَٰلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ
ﻫﻤﺎﻥ کسی که( باﺧﺸﻮﻧﺖﺍﺯ ﺧﻮﺩ )ﻣﻰ ﺭﺍﻧﺪ ، یتیم را ؟(٢)

وَلَا يَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ
ﻭ [ همان ﻛﺴﻲ که] ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻰ کرد بر طعام (دادن به) مسکین ؟ (٣)

✅ درب پاراگراف اول :
اعتقاد نداشتن به دین و یا روز جزا باعث بی توجهی به همنوعان و مانع رشد اخلاقی انسان است .



♦️ پاراگراف دوم :

فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ
ﭘﺲ ﻭﺍﻱ ﺑﺮ ﻧﻤﺎﺯﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ! (٤)

الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ
کسانی که آنان ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯﺷﺎﻥ ﺳﻬﻞ ﺍﻧﮕﺎﺭند ! (٥)

الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ
کسانی ﻛﻪ آنان ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺭﻳﺎ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ .(٦)

وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ
و (همواره)خودداری و منع می کنند (از مردم) ماعون را ! ( کمترین فضل و بخشش را ! ) (٧)


✅ درب پاراگراف دوم :
اعتقاد ظاهری به اسلام بدون کسب اخلاق و منش درست ، نمی تواند انسان را به نتیجه مطلوب برساند .


🔷🔸 درس سوره :
اعتقاد به دین یا روز جزا وقتی مفید فایده است که به رشد اخلاقی منجر شود (والا دیندار بی اخلاق چه بسا بدتر از بی دین بی اخلاق است ! )‌




سرکار خانم شجاعت

با سلام و
به نام خداوند بخشنده مهربان
سوره مبارکه ماعون،مکی و دارای ۷ آیه.
این سوره دارای دو فراز است،
فراز اول، آیات ۱ الی۳:

أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ [1]
آيا آن را كه روز جزا را دروغ مى‌شمرد ديدى؟ (1)

فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ [2]
او همان كسى است كه يتيم را به اهانت مى‌راند، (2)

وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ [3]
و مردم را به طعام‌دادن به بينوا وانمى‌دارد. (3).

درب فراز اول:
بی توجهی به یتیم و عدم توجه به اطعام مساکین، ثمره عدم اعتقاد به روز جزا است.
فراز دوم، آیات ۴ الی ۷:

فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ [4]
پس واى بر آن نمازگزارانى‌ (4)

الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ [5]
كه در نماز خود سهل انگارند؛ (5)

الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ [6]
آنان كه ريا مى‌كنند، (6)

وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ [7]
و از دادن زكات دريغ مى‌ورزند. (7)

درب فراز دوم:

هشدار به مسلمانانی که به ظاهرو ریاکارانه نماز میخوانند و در عمل به دستورات دین، ازجمله اطعام بینوایان، بی توجه اند.

درس سوره:

ثمره ایمان ظاهری و عدم باور به روز جزا و پاداش گذشت و انفاق ،نماز ریاکارانه ای است که تاثیری بر عمل انسان نمیگذارد و‌ نه خود اهل بخشش است و نه دیگران را به این کار تشویق میکند.





سرکار خانم زهرا موبدی

تدبر در سوره ماعون نام های دیگر این سوره «دین» و «تکذیب» است.


بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

أَ رَءَیْتَ الَّذِى یُکَذِّبُ بِالدِّینِ(1) فَذَالِکَ الَّذِى یَدُعُّ الْیَتِیمَ (2) وَ لَا یحَضُّ عَلىَ‏ طَعَامِ الْمِسْکِینِ(3) فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ(4) الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتهِمْ سَاهُونَ(5) الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ (6) وَ یَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (7)


فراز اول ایات( 1_3)

نشانه های تکذیب کنندگان دین بااقرار زبانی ؛راندن یتیم با ستم؛وعدم تشویق جهت اطعام مساکین


فراز دوم ایات (4_7)

تکذیب عملی مثل سهل انگاری در نماز وریاکاری درفرایض الهی و دریغ داشتن اموال خود در رفع نیازهای مردم


درس سوره : بیان نشانه های تکذیب کنندگان دین


♻️نکات:


علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه در مورد این سوره می فرمایند : "این سوره وعید کسانی است که به ظاهر اسلام آوردند، اما متخلق به اخلاق منافقانه ای هستند که با تصدیق روز جزا سازگار نیست.

غرض سوره مبارکه ماعون، بنابر محتوای آن و محوریت آیه اول، بیان «نشانه ها و موجبات تکذیب عملی معاد» است. (ارایت الذی یکذب بالدین )

1⃣ نشانه های تکذیب عملی معاد:

الف)- راندن یتیم از خود : فذلک الذی یدع الیتیم(که یتیم را به سختی می راند).
اگر روز جزا را تکذیب نمی کرد از عاقبت کار خود می ترسید و اگر می ترسید به یتیم رحم می کرد.

ب)- عدم تشویق بر اطعام مسکین : و لا یحض علی طعام المسکین( و به خوراک دادن بینوا ترغیب نمی کند)
2⃣موجبات تکذیب عملی معاد:

الف)- سهل انگاری در نماز : فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون ( پس وای بر نمازگزاران آنان که از نمازشان غافلند).
یعنی به آن اهمیت نمی دهند که نمازشان به کلی یا در بعض اوقات فوت شود و یا به تاخیر افتد.

ب-) ریا :الذین هم یراءون( آنان که ریا می کنند)
یعنی برای مردم عمل می کنند نه برای خدا

ج)- خودداری کردن از رفع حاجت ضروری مردم : و یمنعون الماعون (و ديگران را از وسايل ضرورى زندگى منع مى ‏نمايند)"


به ناز پیرونظر

نکاتی جالب از سوره ماعون از تفاسیر

اﺭَﺃَﻳْﺖَ ﺍﻟﱠﱠﺬِﻱ ﻳُﻜَﺬﱢﱢﺏُ ﺑِﺎﻟﺪﱢﱢﻳﻦِ ﻓَﺬﻟِﻚَ ﺍﻟﱠﱠﺬِﻱ ﻳَﺪُﻉﱡﱡ ﺍﻟْﻴَﺘِﻴﻢَ ﻭَ ﻟﺎ ﻳَﺤُﺾﱡﱡ ﻋَﻠﻰ ﻃَﻌﺎﻡِ ﺍﻟْﻤِﺴْﻜِﻴﻦِ

"ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺍﻟﻤﻴﺰﺍﻥ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺟﺰﺍﺳﺖ، ﻭﻟﻰ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ،


ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﻭ ﻭﺻﻒ ﺍﺯ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻣﻨﻜﺮ ﺩﻳﻦ ﻳﺎ ﻣﻨﻜﺮ ﺟﺰﺍﺀ، ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ

🥀 ﺍﻭﻝ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﻳﺘﻴﻢ

🥀ﺩﻭﻡ: ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻜﺮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﻃﻌﺎﻡ ﻣﺴﻜﻴﻦ.
ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﻜﻴﻦ ﺭﺍ ﺍﻃﻌﺎﻡ ﻛﻨﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﻭﺍﺩﺍﺭﺩ

❗️ ﮔﻮﻳﻨﺪ: ﻃﻌﺎﻡ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﻃﻌﺎﻡ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺩﻓﻊ ﻳﺘﻴﻢ ﻧﺪﺍﺩﻥ ﺣﻖ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ. "

«تفسیر احسن الحدیث»



🌾 "ا رايت الذي يکذب بالدين کلمه رؤيت هم مي‏تواند به معناي ديدن با چشم باشد ، و هم به معناي معرفت .

👈👈👈و خطاب در اين آيه شريفه به رسول خدا )صلي‏ الله‏ عليه‏ وآله‏ وسلّم( است ، بدان جهت که فردي شنونده است ، نه بدان جهت که پيامبر است ، در نتيجه خطاب به عموم شنوندگان دنيا خواهد بود .

🌷و مراد از دين ، جزاي يوم الجزاء است ، پس کسي که دين را تکذيب کند منکر معاد است .



⚜در آيه شريفه تکذيب‏ گر روز جزا به چنين نمازگزاراني تطبيق شده ،

چون حرف فاء که بر سر جمله آمده مي‏فهماند جمله مزبور نتيجه تکذيب روز جزا است و مي‏رساند چنين نمازگزاراني خالي از نفاق نيستند ،

چون تکذيب روز جزا تنها به اين نيست که به کلي آن را منکر شود ،
کسي هم که تظاهر به ايمان مي‏کند و نماز مسلمانان را مي‏خواند ، اما طوري مي‏خواند که عملا نشان مي‏دهد باکي از روز جزا ندارد ، او نيز روز جزا را تکذيب کرده .

🌷الذين هم يراؤن کساني که عبادت را در انظار مردم انجام مي‏دهند ، ) و يا در انظار بهتر و غليظتر انجام مي‏دهند
( ، اينگونه افراد شکارچياني هستند که با زبان شکار حرف مي‏زنند ، تا شکار بدامشان بيفتد ، ) در بين مسلمانان خود را مسلمان‏تر از آنان جلوه مي‏دهند ، و معلوم است اگر در بين اهل ملتي ديگر قرار بگيرند چهره آن مردم را به خود مي‏گيرند "

«تفسیر المیزان»

عصاره فرازها و درس سوره ارایت،نکات و پرسش هایی از سوره ماعون

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ {1}آيا كسى را كه [روز] جزا را دروغ مى‏خواند ديدى {1}
فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ {2}اين همان كس است كه يتيم را بسختى مى‏ راند {2}
وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ {3}و به خوراك‏دادن بينوا ترغيب نمى‏ كند {3}

عصاره فراز آیات 1-3:راندن یتیمان و عدم تشویق به توجه به مساکین از نشانه های عملی تکذیب جزا و معاد است.

نکات:
1-در اینجا هم دین مانند تمام سورههای مراحل اول نزول،به معنای جزاست.نه به معنای آیین

2-در سوره تین آیه 7 با عبارت استفهامی "فما یکذبک بعد بالدین"،خداوند تکذیب جزا و پاداش اخروی را با توجه به ایات قبل، ناموجه دانست.چه چیز ترا به تکذیب جزا می کشاند؟که پاسخ ان همان دنیادوستی و ترجیح دنیا بر اخرت است که در سوره های قبلی بیان شد.
در سوره ماعون،نیز علایم این عدم باور به معاد را برمی شمرد .یعنی اینکه لزوما مکذبین جزا،کسانی نیستند که در فکر و سخن انرا رد می کنند بلکه کسانی هم که در ظاهر انرا پذیرفته اند،رفتارهایی مبتنی بر عدم باور به جزا دارند.

3-در سوره لیل هم پس از تقسیم مردم دنیا به دو گروه عمده بخشنده و متقی و بخیل و مستغنی ،گروه اول را تصدیق کننده حسنا(پاداش نیک اخروی) و گروه دوم را تکذیب کننده حسنا معرفی کرد. هم چنین فرد اتقی را فرد زکات دهنده و بخشنده مال معرفی کرد.

4- توجه به یتیم و مسکین و هم نوعان نیازمند در سوره های مرحله اول و دوم قران کاملا مشهود و فراوان است که ضمن نشان از اهمیت زیاد این موضوع،از بی توجهی معاصرین نزول به کمک به همنوعان و مقاومت در برابر انفاق حکایت میکند.


فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ {4}پس واى بر نمازگزارانى {4}

الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ {5}كه از(باطن و ظاهر) نمازو عبادات شان غافلند {5}

الَّذِينَ هُمْ يُرَاؤُونَ {6}آنان كه ريا و تظاهر مى‏كنند {6}

وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ {7}و از [دادن] زكات [و وسايل و مايحتاج خانه] خوددارى مى‏ ورزند {7}

عصاره فراز آیات 4-7:نمازگزاران وعابدان غافلی هم که از انفاق منع می کنند،مکذب و بی باور به جزا هستند.

نکات :

1-ف ابتدای فویل للمصلین ،به عنوان نتیجه و در ادامه فراز اول امده است و پاسخ به این سئوال ذهنی است که ایا افراد عابد و نمازخوان و به ظاهر معتقد به خدا و اخرت ،از خطاب فراز اول در امانند؟فراز دوم ضمن پاسخ منفی به این سئوال ،با کلمه ویل نکوهش بیشتری را متوجه انها می کند و ایه اخر "یمنعون الماعون"که مترادف و مرتبط با یدع الیتیم ایه 2 می باشد،این احتمال را تقویت میکند که مصداق ایات فراز اول نیز همان افراد عابدی است که مرتکب بدرفتاری با هم نوعان میشوند.

2-صلاه و مصلین در سوره های مکی منحصر در نماز یا نمازگزار نیست بلکه هر نوع عبادت و دعا و اداب دینی فرد با رب را در بر میگیرد.

3-مصلین قابل قبول از نظر قران در سوره معارج معرفی شده اند:از رساندن خیر به دیگران منع نمی کنند،حق سایل و محروم در اموال خود را می پردازند،بر صلات خود مراقبت و مداومت دارند، و...که مکمل مفهوم همین سوره ماعون است.

4-سهو و غفلت از نماز ،در آیه 5 فقط به ظواهر و اداب نماز و وقت نماز منحصر نیست.زیرا چه بسا افرادی که این ظواهر و اداب را هم رعایت میکنند اما نسبت به انفاق و بذل مال،مناع و بخیل هستند. لذا روح و باطن نماز که همانا توجه به مبدا و معاد است،نیز مراد است.

درس سوره:بی توجهی به هم نوعان نیازمند نشانه ی عدم باور به جزا و معاد است حتی اگر از عبادت کنندگان باشد.

تدبر و فهم سوره ماعون: پرسشهای مهم تفسیری سوره ماعون

پرسش❓خانم خدایی

(ف) در ایه دوم که توصیفی از تکذیب کنندگان روز جزاست چه نقشی دارد ؟
اگر اینجا به عنوان پاسخ سوال ایه ۱به ان نگاه کنیم ،می توان آیه ۴وف درفویل للمصلین راهم به عنوان پاسخ آیه ۱درنظرگرفت؟

می توان اینطور نتیجه گرفت که این سوره درواقع دوبار تکرار با تاکیدیک پیام یا مطلب است یعنی مسلمانانی که به فکر محرومان نیستندبویژه اهل عبادات.
((پس وای بر مسلمانان نماز خوان....))


اما اگر ف در آیه ۲وآیه ۴را پاسخ وتوضیحی بر آیه ۱یا همان انکار کنندگان معاد درنظربگیریم،آنها شامل کسانی می شوند که
-محرومان رانادیده می گیرند
-درعبادات خود خالص نیستند ،که این حالت فقط مربوط به افرادی نمی شود که به محرومان کمک نمی کنند ووسعت بیشتری پیدا می کندمثلا همان قصور دراقامه نمازوموارد دیگری را نیز شامل می شود

به عبارتی دیگر اگر فقط جمله فویل للمصلین را در ذهن بیاوریم،خود آداب ظاهری وباطنی عبادت ونماز خیلی به ذهن نزدیک می شود اما اگر به عنوان جزئی از کل سوره ببینیم ،مفهوم کمک به محرومان وهمنوعان را بیشتر به ذهن می آورد(باتوجه به نکته مورد اشاره شما)
وآیه آخر البته بعنوان مترادف آیه دوم وسوم می تواند تاییدی بر این نکته باشد.

پاسخ :⬇️


در سوره ماعون ایه 1⃣ ارایت الذی یکذب بالدین است.

آیا دیدید؟آیا درک میکنید ؟آیا میشناسید؟کسی که تکذیب کند جزای اخروی را؟

در سوره تین در آیه ( فما یکذبک بعد بالدین،)با توجه به مقدمات قبلی اش به این نتیجه رسیدیم که تکذیب جزاي اخروي،کارغیر منطقی هست ومقبول نیست

در اینجا عنوان میکند که تکذیب روز جزا فقط تکذیب لسانی نیست

بلکه مشخصه های دیگري هم دارد. لذا در آیه 1سوال رو مطرح میکند که ایا میشناسید اینهارو ؟

آیه 2 -(ف )که میگوید قصد دارد انهارو معرفی کند (فذلک الذی ) پس این فردی هست که یتیم را میراند و به اطعام مسکین تشویق نمی کند

می توان ايات 4 به بعد را در دو حالت برداشت کرد
🔻1⃣

🔸يكي اينكه ایات 4به بعدرو یك پاراگراف جدا بدانیم که یک گروه ديگر از افراد تکذیب کننده روز جزا را معرفی میکند.يعني يك دسته از افراد مكذب اونهایی هستند که یدع الیتیم ولا یحض علی طعام المسکین

گروهی دیگر هم مصلینی که منع میکنند


🔻2⃣يک حالت ديگر این که بگويیم آیه 2و 3یک فردی رو معرفی میکند و در آیه 4تعمیم میدهد به گروهي كه آن فرد هم جزو انها ست .
ایه 2و 3فردی که ازخود می راند یتیم را وبه اطعام مسکین تشویق نمیکند نكوهش ميكند
سپس در ايه 4 ميفرمايد پس وای بر نمازگزاران


اولا (ف.) که اورده يعني از ایات قبل نتیجه بگیریم 👈 پس وای بر مصلين

ثانيا ايه 4 حالت جمع داره

در حالیكه (الذی فذلک الذی یدع الیتیم )مفرد بود
پس وای بر نماز گزارانی که اینجوری هستند وبی توجه هستند وتظاهر کنندو از ماعون وانفاق منع میکنند
ان فرد یک مصداق از تکذیب دین متعلق به یک گروهی هست که وای بر اینها
👌لذا اين برداشت دوم مناسب تر به نظر ميرسد.


🔰نکته: با توجه به اعتقاد ما به سوره محوري و ارتباط ايات با هم ،این فراز دوم( فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون) را نمی تونیم تنها در نظر بگیریم .بگیم واي بر نماز گزارانیکه.......


👌بلکه بايد حتما در سوره و در ارتباط باآ يات قبل و محور سوره ديده شود.
وای بر نماز گزارانی که این خواص رو دارند. اینها درعمل ودرواقع باور ندارند به روز جزا

فویل للمصلین و ايات بعدش را اگر تنها ببینیم یک معنی میدهد
وقتی در سوره هست حتما میخواهد ارتباط بدهد با اون بحث تکذیب روز جزا که در ایه 1مطرح شده بود

🖋سید کاظم فرهنگ

تدبر و فهم سوره ماعون: پرسش های تفسیری سوره ماعون: ایا دین در یکذب بالدین،به معنای جزا ست یا دین و ایین؟

در تدبر هفتگی سوره های جزء30 یکی از دوستان سئوال زیر را مطرح نمود:

"دلیل اینکه دین را به معنای جزا گرفتید چیست؟
به نظرمی رسد اینکه دین را همان آیین و دین بر طبق معنای سباقی کلمه در نظر بگیریم هم می تواند درست باشد
و آیه اول به این صورت ترجمه بشود که
آیا دیدی آنکس را که دین را پیوسته تکذیب می کند؟
و آیات بعد هم در مذمت و شناساندن افرادی که به ظاهر مصدق دین هستند ولی در باطن مکذب آن هستند , هست ."

پاسخ:

سلام

در قرآن، مفهوم تکذیب دین وایین اشاره نشده است.

انچه که بشدت مورد واکنش و انکار مخاطبان قرار گرفته، تکذیب و نفی عواقب اخروی رفتارهای دنیوی است که درصورت پذیرش آن، محدودیت‌های زیادی بر رفتارهای زندگی وارد می کند.

و استدلالهای قرآن هم بر لزوم و امکان جزای اخروی مبتنی است نه لزوم داشتن دین و آیین.

در قرآن سه بار تکذیب و تصدیق يوم الدين بکار رفته است.

سه بار هم تکذیب دین آمده
یکی در سوره تین
یکی در سوره ماعون
یکی هم در سوره انفطار

از این سه تا، در سوره انفطار کاملا مشخص است که دین به مفهوم جزاست.

که با توجه به مطالب فوق، در دو سوره ماعون و تین هم، تکذیب جزای اخروی مدنظر است.

نظر تفسير الميزان هم اينگونه است:

"خطاب در اين آيه شريفه به رسول خدا (ص) است، بدان جهت كه فردى شنونده است، نه بدان جهت كه پيامبر است، در نتيجه خطاب به عموم شنوندگان دنيا خواهد بود. و مراد از "دين" ،جزاى يوم الجزاء است، پس كسى كه دين را تكذيب كند منكر معاد است. ولى بعضى گفته‌اند: مراد از دين، همان معناى معروفش يعنى كيش و ملت است."
الميزان

💥 وای بر نمازگزارانی که بفکر همنوعان خود نیستند.

💮وَلَا يَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ
(ماعون/3)
🔸فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ(ماعون/4)
الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ(ماعون/5)

و (دیگران را) به اطعام مسکین تشویق نمى کند.«ماعون 3»
🔹پس واى بر نمازگزاران،«ماعون4»
همان کسانى که در نمازخود سهل انگارى مى کنند.«ماعون5»


پس واي بر [آن] نمازگزاران!4

♦️
__
4 - به كاربردن هشدار ملامت‌آميز «وَيْل» [واي] كه در قرآن [26 مرتبة ديگر] در مذمّت:
💢♦️مكذبين، كافرين، مشركين، مطففين، همزه لمزه و... به كار رفته است، عليه مصلّين [نمازگزاران] بسيار هشدارآميز و تنزل‌دهنده نمازگزارانِ بي‌اعتنا به يتيمان و بينوايان در رديف همان منحرفان است.
🌸در قرآن 47 بار از «اِقَامِه صَلَوه» كه برپا داشتن اين فريضه و در رأس امور قرار دادن آن است سخن گفته و بر حفاظت از ارتباط با آفريدگار، خشوع و مداومت در آن تأكيد كرده است. دولا راست شدن اصطلاحي در نماز و اداي بي‌روح اين فريضه هيچ نمازگزاري را به خدمت خلق سوق نمي‌دهد.
💫تفسیر بازرگان

💢ـ جمع بندى بحث هاى سوره ماعون
👈در این سوره کوتاه، مجموعه اى از
♦️صفات رذیله که در هر کس باشد نشانه بى ایمانى و پستى و حقارت او است آمده، و قابل توجه این که:
💢همه آنها را فرع بر تکذیب دین، یعنى جزا یا روز جزا قرار داده است.
♦️تحقیر یتیمان، ترک اطعام گرسنگان،
💢غفلت از نماز، ریاکارى، و عدم همکارى با مردم، حتى در دادن وسائل کوچک زندگى،
👈 این مجموعه را تشکیل مى دهد، و به این ترتیب، افراد بخیل و خودخواه، و متظاهرى را منعکس
مى کند که نه پیوندى با خلق دارند، و نه رابطه اى با خالق ،
🖤افرادى که نور ایمان و احساس مسئولیت در وجودشان نیست، نه به پاداش الهى مى اندیشند و نه از عذاب او بیمناکند.
📚تفسیر نمونه

💫نڪات تفسیرے سوره ماعون از آقاے بازرگان

ماعون:1
آيا توجّه كرده‌اي به آن كس كه [در عمل، نه به حرف، روز] جزا را تكذيب مي‌كند.1
__
1 - معناي اصلي دين، جزا و كيفر نيك و بد اعمال است كه دلالت بر نظام كنش و واكنش و بازتاب عمل در رقم زدن به سرنوشت دنيايي و اخروي انسان مي‌كند. اگر به آيين و باورهاي معنوي جوامع نيز «دين» گفته مي‌شود، به دليل معيار و ملاك بودن ارزش‌هاي پذيرفته شده براي داوري ميان مردمان و ترفيع يا تنزل درجه و منزلت آنان است. قرآن نيز قانون اساسي حاكم بر كشور را «دِينِ الْمَلِكِ» ناميده [يوسف 76 (12:76) ] كه حاكمان بر اساس آن ميان مردم حكم مي‌كنند. نظام آموزشي مدارس و دانشگاهها نيز كه بر اساس آن ارزيابي علمي دانشجويان و نمرات آنان تعيين مي‌گردد مثال ديگري براي فهم معناي دين است. در زبان انگليسي عنوان «Dean» به كسي كه در كالج يا دانشگاه مسئوليتِ بخشي از آموزش يا نظارت بر رفتار دانشجويان را برعهده دارد گفته مي‌شود. همچنين به كشيش مافوق در كليساي كاتوليك و امثالهم.
اما منظور از تكذيب دين، انكار نظري و زباني ضرورت وجود ضابطه و معيار براي داوري ميان انسانها و تشويق يا تنبيه و جزاي جرم آنان نيست، بلكه بي‌اعتنايي عملي به ارزش‌ها و نديده گرفتن آنهاست.


┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄

ماعون:7
و از عاريه دادن [اثاثية منزل و مايحتاج همسايگان يا نعمت‌هاي عمومي رايگان] دريغ مي‌كنند6 [يا مانع اینکار مي‌شوند].
__
6 - «مَاعُونَ» ازريشة «مَعَن»، به نوعي معناي جريان داشتن و در گردش بودن دارد. مثل: آب جاري [بِمَاءٍ مَعِينٍ- ملك 30 (67:30) ] و جامي از چشمه‌اي جاري [بِكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- صافات 45 (37:45) و واقعه 18 (56:18) ]. از روايات چنين برمي‌آيد كه در گذشته به اسباب و ابزار و ظرف و ظروفي كه همسايگان به يكديگر عاريه مي‌دادند گفته مي‌شده است. مي‌توان آن را امروزه به «پول» و اوراق اعتباري كه قدرت خريد را تعيين مي‌كند و ميان مردم جريان دارد اطلاق كرد، همچنين به اموال عمومي و مشترك ميان مردم.

📚تفسیر استاد بازرگان

ترجمه تدبر و فهم سوره ماعون:مروري خلاصه بر مفهوم سوره ماعون از تفسير تسنيم

﴿أَ رَأَیْتَ﴾ یعنی «أخبِرنی»؛ به من گزارش بده! آیا دیدی، یعنی گزارش بده «أخبِرنی» به این صورت!

﴿فَذلِکَ الَّذی یَدُعُّ الْیَتیمَ﴾؛ یکی از فروعات تلخ تکذیب دین یا تکذیب معاد این است که یتیمی که بی‌سرپرست است او را طرد می‌کند. نه تنها کمک نمی‌کند، بلکه با شدّت دفع می‌کند. در اسلام جریان یتیم و یتیم‌نوازی سهم تعیین کننده‌ای در فضیلت دارد. هر مظلومی را باید کمک کرد، منتها آن مظلومی که پناهگاهی ندارد جز خدا، هم کمک به او لازم‌تر است و هم ترک کمک به او خسران بیشتری دارد. یتیم از آن جهت که هیچ پناهگاهی ندارد کمک به او خیلی فضیلت دارد ترک کمک به او هم رذیلت فراوانی را به همراه دارد. دَع و ترک کردن و دفع کردن و راندن یتیم یکی از آثار تکذیب معاد و اصل دین است

اینکه می‌فرماید: ﴿وَ لا یَحُضُّ عَلی‌ طَعامِ الْمِسْکینِ﴾،وقتی که می‌گویند طعام، منظور خصوص غذای شام و ناهار و صبحانه و اینها نیست. همان طور که گفتند مال مردم را نخورید يعني هيچ چيزشان را غصب نكنيد. اينجا هم یعنی نیازمندی که به امور اولیه محتاج است و به آن دسترسی ندارد، این شخص و همفکران او و همکاران او باید حضّ و ترغیب و تعامل و گرایش شدید داشته باشند که مشکل مردم را حل کنند. اگر کسی حضّ و رغبت و شدّت و اعتنا و اعتماد ندارد که مشکل مردم را حل کند این معلوم می‌شود که معادباور نیست، یک؛ و باور نداشتن معاد برای این است که اصل دین را نمی‌پذیرد، دو.

او کاری به رفع نیاز دیگران ندارد او کاری به تأمین مسکن دیگران، وسیله نقلیه دیگران، هزینه تحصیل فرزندان دیگران ندارد؛ این نشانه آن است که جزا را باور ندارد.

سومین خطر این است که چون اصل دین را تکذیب می‌کند و باطناً منافق است و یا معادباور نیست، با نمازش بازی می‌کند یا ریا می‌کند یا شرک. گرچه ریا شرک خفی است اما برخی‌ها نماز می‌خوانند تا به دیگران نشان بدهند


ریای اثباتی این است که کار، کار خیر است و نشان می‌دهد که برای خداست، او دو تا دروغ گفته است: یکی اینکه کار خیر نکرده است چون او نماز نخوانده است؛ دوم اینکه به مردم نشان می‌دهد که دارد برای خدا نماز می‌خواند، او که برای خدا نماز نخوانده است. ریاکار هیچ کاری با خدا ندارد برای خدا نماز نخوانده است با فعل خودش دارد دروغ می‌گوید که من دارم برای خدا نماز می‌خوانم. برای خدا نماز نمی‌خواند به مردم می‌گوید من برای خدا دارم نماز می‌خوانم، این درباره ریای مصطلح. اما آن‌که می‌گوید من اگر این کار خیر را بکنم مردم حرف می‌زنند، این در حقیقت ریاکار است او برای اینکه به مردم نشان بدهد که من برای تظاهر کار نمی‌کنم یا برای اینکه متّهم نشوم کار نمی‌کنم او در حقیقت تمام محور دیدش مردم است از فلان کار خیر خودش را محروم می‌کند برای اینکه مبادا مردم چنین بگویند.
پس ترک عمل برای برای تأمین رضای مردم است؛ یک وقت است که فرصت ندارد یا چون کار مستحب است انجام نمی‌دهد این گناهی نیست. اما این مستحب را انجام نمی‌دهد برای اینکه مردم چیزی نگویند، این گناه است، این را ریا می‌دانند.ترک عمل برای اینکه مردم چیزی نگویند یعنی معیار تأمین رضای مردم است، انجام کار برای اینکه مردم چیزی بگویند شرک و ریا است برای اینکه تأمین رضای مردم هدف اوست.

﴿فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ﴾؛ منظور از نماز، خصوص نماز نیست درباره زکات درباره حج درباره عمره درباره خمس درباره سهم امام، اینها همه هست در همه این امور است منتها شاخصش به عنوان نماز ذکر شده است

این گروه نماز می‌خوانند ولی از نماز غافل‌اند، تعبیر به ﴿عَنْ صَلاتِهِمْ﴾ کرد نه «فی صلاتهم»!سهو «عن الصلاة» که تجاوز را می‌رساند از نماز فاصله می‌گیرد نماز یادش رفته است، نماز یادش می‌رود؛ چون نماز راستین یادش می‌شود یک نماز شرکی، یک؛ نماز ریایی، دو؛ اینها را تحویل می‌دهد. ﴿فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ﴾، او از نماز غفلت کرده است و اصلاً نماز را نمی‌داند که چیست! او ریا می‌داند و شرک؛ او جلب رضای مردم را می‌داند جلب توجه مردم را طلب می‌کند ﴿الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ﴾، اینها گاهی می‌خوانند گاهی نمی‌خوانند، در حضور مردم می‌خوانند وقتی تنها شدند نمی‌خوانند کسی که خبر نداشته باشد نمی‌خوانند و مانند آن، به اندک چیزی آن را بر نماز مقدم می‌دارند

کمک‌های اندک را می‌گویند «ماعون». دو همسایه که در کنار هم هستند، گاهی به وسایل جزئی در منزل نیازمند هستند این باید کمک او باشد، گاهی به لوازم خوراکی نیازمند هستند فعلاً در دسترس او نیست این باید کمک او باشد؛ متقابلاً این احتیاجی به بعضی از مساعدت‌ها دارد او باید کمک‌کارش باشد، باید ماعون یکدیگر را تأمین کنند و در اثر تکذیب روز جزا یا تکذیب اصل دین، این ماعون برطرف کردن از بین می‌رود، منع می‌کنند، کاری به یکدیگر ندارند. دو همسایه ممکن است اصلاً یکدیگر را نشناسند رابطه‌ای نداشته باشند، این مناسب با ادب دینی نیست.

چرا وای بر نمازگزاران؟

“فَوَیلٌ لِلمُصَلِّینَ”
(پس وای بر نمازگزاران!)

👈چرا وای بر #نمازگزاران؟! چرا وای بر بی نمازان نباشد؟! زیرا این نمازگزاران به مراتب خطرناکتر از بی نمازانند. و می بینی که نظر خداوند با نظر متعصبین افراطی متفاوت است. خداوند در این آیه شریفه، نمازگزاران را #انذار می دهد! زیرا “صلاة” نور حقیقت است، اصل راستی و درستی است، منشأ خدمت و خدمتگزاری است، ریاکاری بر نمی دارد. دکان دنیوی نیست.

👌نمازگزار واقعی خدمتگزار صدیق مخلوقات خداوند است. و جز این نمی تواند باشد. زیرا در ادامه می فرماید؛ اینگونه نمازگزاران “یَمنَعُونَ الماعُونَ” اند. یعنی اینان کسانی اند که مانع از رسیدن مایحتاج روزمره ی مردمان اند. “ماعون”، معیشت مردمان را گویند، هر آن چیزی است که با آن گذران زندگی می کنند. و این نمازگزاران به فرموده ی قرآن، کسانی اند که مردمان را از مایحتاج شان محروم نموده اند. اینچنین نمازگزارانی به جای عزت، حامل ذلت اند. و نماز برای آنان یک پوشش است، حقیقت نیست. و خداوند عزَّ و جَلّ، این نکته را به خوبی می داند و آنان را صریحاً با “وَیل” تهدید می کند! و “وَیل” جز آن معنای ظاهری اش که به “وای” ترجمه می شود، نام عمیق ترین چاه جهنم نیز هست! چاه ویل، از قدیم الایام معروف بوده است.


📚برگرفته از سایت مسعود ریاعی


منظور از دین در اینجا جزا یا روز جزا است ، و انکار روز جزا و دادگاه بزرگ آن ، بازتاب وسیعى در اعمال انسان دارد که در این سوره به پنج قسمت از آن اشاره شده است از جمله : راندن یتیمان با خشونت ، و عدم تشویق دیگران به اطعام افراد مسکین است یعنى نه خود انفاق مى‏کند و نه دیگران را دعوت به این کار مى‏نماید .

بعضى نیز احتمال داده‏اند که منظور از دین در اینجا قرآن یا تمام آئین اسلام است ، ولى معنى اول مناسبتر به نظر مى‏رسد ، و نظیر آن را در سوره انفطار آیه 9 کلا بل تکذبون بالدین ، و سوره تین آیه 7 فما یکذبک بعد بالدین نیز
آمده است که به قرینه آیات دیگر آن سوره‏ها منظور از دین روز جزا است .

📚تفسیر نمونه