⚛💮مقام والاے #شهیدان

💠فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّی إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذلِكَ وَ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ
(محمد/۴) 

🌱 پس هرگاه با كسانى كه كافر شدند (در ميدان جنگ) روبرو شديد، گردن‌هايشان را بزنيد تا آن كه آنان را از پا درآوريد (و چون در دست شما اسير شوند) پس آنان را سخت ببنديد (تا فرار نكنند) سپس، يا بر آنان منّت نهيد (و آزادشان كنيد) و يا با گرفتن فديه و عوض، رهايشان كنيد تا جنگ بار سنگين خود را بر زمين نهد. اين است (دستور خداوند) و اگر خداوند اراده مى‌كرد، (از طريق صاعقه و زلزله و ديگر بلايا) از آن كفّار انتقام مى‌كشيد، ولى خدا (فرمان جنگ داد) تا برخى از شما را به وسيله برخى ديگر بيازمايد و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، هرگز خداوند اعمالشان را از بين نمى‌برد.

🔷✨‏در تاريخ ملتها روزهايی پيش می‌آيد كه بدون ايثار و فداكاری و دادن قربانيان بسيار خطرات بر طرف نمی‌شود، و اهداف بزرگ و مقدس محفوظ نمی‌ماند، اينجا است كه گروهی مؤمن و ايثارگر بايد به ميدان آيند، و با نثار خون خود از آئين حق پاسداری كنند، در منطق اسلام به اينگونه افراد" شهيد" گفته می‌شود.

🔷✨‏اطلاق" شهيد" از ماده" شهود" بر آنها يا به خاطر حضورشان در ميدان نبرد با دشمنان حق است، يا به خاطر اينكه در لحظه شهادت فرشتگان رحمت را مشاهده می‌كنند، و يا به خاطر مشاهده نعمتهای بزرگی است كه برای آنها آماده شده، و يا حضورشان در پيشگاه خداوند است.

🔷✨در اسلام كمتر كسی به پايه" شهيد" می‌رسد، شهيدانی كه آگاهانه و با اخلاص نيت به سوی ميدان نبرد حق و باطل رفته، و آخرين قطرات خون پاك خود را نثار می‌كنند. در باره مقام شهيدان روايات عجيبی در منابع اسلامی ديده می‌شود كه حكايت از عظمت فوق العاده ارزش كار شهيدان می‌كند.نه تنها ديروز، امروز نيز فرهنگ سرنوشت‌ساز" شهادت" است كه لرزه بر اندام دشمنان می‌افكند، و آنها را از نفوذ در دژهای اسلام مايوس می‌كند، و چه پر بركت است فرهنگ شهادت برای مسلمانان، و چه وحشتناك است برای دشمنان اسلام. 

👈 ولی بدون شك" #شهادت" يك" هدف" نيست، هدف پيروزی بر دشمن و پاسداری از آئين حق است، اما اين پاسداران بايد آن قدر آماده باشند كه اگر در اين مسير ايثار خون نيز لازم شود از آن دريغ ندارند، و اين است معنی امت شهيدپرور، نه اينكه شهادت را به عنوان يك هدف طلب كنند.

📚تفسیر نمونه

________________

كلمات كليدي: شهيد شهادت قتل سبيل الله

‏
⚛💮انتظارِ #شهادت

💠‏مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی‌ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِيلاً "23/احزاب"

🌱 ‏از ميان مؤمنان مردانی هستند كه آنچه را با خداوند پيمان بسته بودند صادقانه وفا كردند (و خود را آماده‌ی جهاد نمودند)، برخی از آنان پيمانشان را عمل كردند (و به شهادت رسيدند) و بعضی ديگر در انتظار (شهادت) هستند، و هرگز (عقيده و پيمان خود را) تغيير ندادند.

🔷✨‏در برابر گروهی كه خواهان زندگی در رفاه بودند، «يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِي الْأَعْرابِ» گروهی در انتظار شهادتند. «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ»

💞‏امام حسين عليه السلام در كربلا هنگام وداع با اصحابش و گاهی بالای سر شهدا اين آيه را تلاوت می‌فرمود.

💬‏پيام‌ها🔻

‏1⃣ دفاع از حقّ تا مرز شهادت، نشانه‌ی صداقت در ايمان است. «صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ»

‏2⃣ بزرگداشت شهدا، پيام و درسی قرآنی است. «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی‌ نَحْبَهُ»

‏3⃣ انتظار شهادت نيز يك ارزش است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ» آمادگی برای لقای‌ خداوند، از صفات مؤمنان است.

‏4⃣ باب شهادت باز است. «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ»

‏5⃣ شهادت برخی مؤمنان، عامل عقب نشينی يا دلسردی ديگر مؤمنان نمی‌شود.

👈 ‏(مؤمن با اين‌كه شهادت دوستان و عزيزان خود را می‌بيند، باز خود در انتظار شهادت است) «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ»

📚تفسیر نور

⚛💮#حيات_برتر_شهيدان

💠 و لا تقولوا لمن يُقتل في سبيل الله أموت بل أحياء و لكن لاتشعرون (154/بقره)

🌱 و به آنها كه در راه خدا كشته مى‌شوند مرده نگوئيد، بلكه آنان زنده‌اند، ولى شما نمى‌فهميد.


🔷✨قتل در راه خدا سلوك به سوي خداي جميل است و چيزي كه به تعبير قرآن حكيم در راه خداست (في سبيل الله) لوازم فراواني را به همراه دارد؛ مانند اينكه 🔻

🔹اولاً شهادت سير و سلوك است؛ نه نابودي و نه جمود و ركود.

🔹ثانياً شهيد حتماً به مقصد مي‌رسد، زيرا راه خدا مستقيم است؛ نه تخلف دارد و نه اختلاف.

🔹ثالثاً شهيد حتماً زنده است، چون سالك است و حيات او طيّب است؛ نه نكد، زيرا راه خداي جميل با جمال است و چنين سالكي در فضاي جمالي سير مي‌كند.

👈 اختلاف آيه مورد بحث با آيه سوره آل عمران در جهات متعدد است كه يكي از آنها تعبير به مضارع در اين آيه: ﴿يُقتل﴾ و به ماضي در آيه آل عمران: ﴿قتلوا﴾ است؛ يعني نه هنگام اعزام به جبهه مي‌توان به عنوان توطئه و تبطئه شهادت را نابودي دانست و نه بعد از پايان جهاد كه عده‌اي شهيد شده‌اند مي‌توان چنين فكر كرد.

👌غرض آنكه، شهيد هم‌اكنون زنده حقيقي است؛ نه آنكه در معاد زنده مي‌شود تا آيه مورد بحث نظير آيه ﴿إنّ الأبرار لفي نعيم) باشد، چنان كه گروهي پنداشته‌اند و نه آنكه فقط نام آنها زنده باشد (زنده ياد)، چنان كه عده‌اي پنداشتند. نام آنان زنده است؛ ولي از باب ﴿و اجعل لي لسان صدقٍ في‏الاخرين

🔷✨اعتقاد به حيات برتر و كاميابي شهيد، از عوامل مهم پايداري و پيروزي است. در صدر اسلام بر اثر بديهي ‏نبودن اصل حيات برزخي يا ثمربخش بودن آن نزد همه، گروهي از معاد باوران شهادت را نوعي ناكامي و محروميت مي‌پنداشتند، چنان‌كه منافقان و كافران بر اساس باور نادرستي كه از مرگ داشتند شهادت را زوال و به هلاكت افكندن خويش مي‌دانستند، از اين‏رو با پديده جنگ، منافقانه برخورد مي‌كردند و اهل تبطئه (به تأخيرانداختن و به كُندي حركت كردن) بودند.

📚تفسیر تسنم

معنا و مصداق شهيد

شهادت یک معنای خاص و یک معنای عام دارد.
معنای عام آن این است که انسان در مسیر انجام‌وظیفه الهی کشته شود یا بمیرد. ازاین‌رو در روایات، طالب علمی که در حال طلب علم از دنیا برود یا کسی که در بسترش بمیرد در حالی که به خدا، پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام معرفت داشته باشد یا کسی که برای دفاع از مالش در برابر مهاجمان کشته شود و... شهید دانسته شده‌اند.
شهید در این اطلاق- که ریشه در روایات دارد- بر فردی که در راه حفظ جان، مال یا ناموس خود در برابر دشمن مهاجم کشته می‌شود، اطلاق می‌گردد؛ چنان که بر فردی هم که با مرگ سخت فوت می‌کند، همچون زنی که بر اثر زایمان می‌میرد یا کسی که غرق می‌شود و یا زیر آوار می‌ماند، شهید اطلاق شده است؛
لیکن احکام شهید بر این افراد جاری نمی‌شود و تنها در اجر و ثواب با شهدا شریک‌اند.

اما شهید در معنای خاص آن، کسی است که «در جهاد، همراه با امام علیه‌السلام یا نائب خاص امام کشته شود به‌شرط آنکه در میدان جنگ بمیرد؛ و همچنین است کسی که برای حفظ نظام اسلامی کشته گردد».

البته در قران واژه شهيد باين معنا به كار نرفته بلكه به معناي گواه و شاهد استعمال شده و براي تمام كساني كه در راه خدا كشته مي شوند عبارت "الذين قتلوا في سبيل الله" استفاده شده است.

#شهادت یا #هلاکت؟ تعریف شهادت در ارای فقها
بازخوانی فقهی معیارهای شهادت در پرتو عقلانیت عاشورایی

◾️🔻 مراحل سه گانه تطور فقهی شهادت :

۱. مرحله اول: شهید فقط در رکاب معصوم

شیخ مفید، نخستین فقیهی است که به‌طور دقیق معیار فقهی شهید را تبیین کرد: کسی که در رکاب امام معصوم (ع) کشته شود. در این نگاه، نه نیت به‌تنهایی و نه صرف درگیری با دشمن، برای اثبات “شهادت” کفایت نمی‌کند.

۲. مرحله دوم: گسترش دایره با منصوب امام

در گام بعدی، شیخ طوسی تعریف مفید را توسعه داد: حتی اگر شخص در رکاب منصوب امام معصوم (مانند فرمانده‌ای که از سوی امام منصوب شده)، جان ببازد، می‌توان او را شهید دانست. این نگاه هنوز بر حضور و مشروعیت الهی محور فرماندهی تکیه دارد.

۳. مرحله سوم: معیار، مشروعیت جهاد است

اما محقق حلی و پس از او شیخ انصاری، گام سوم را برداشتند: حتی اگر امام یا منصوبش حضور نداشته باشند، مادامی که جهاد “سائغ” (مشروع و به حق) باشد، کشته‌شده در آن شهید است. این تحول فقهی، راه را برای تعریف شهادت در عصر غیبت گشود، اما در عین حال یک بار مسئولیت سنگین بر عهده فقیه گذاشت: تشخیص حقانیت میدان جنگ.


💢دو رکن بنیادین شهادت حقیقی، «حسن فاعلی» (نیت خالص و قصد قربت) و «حسن فعلی» (حضور در میدان جنگ مشروع) است

علاوه بر حُسن فاعلی، حُسن فعلی هم لازم است؛ اینکه در کجا، در چه صحنه‌ای، در برابر چه دشمنی اقدام می‌کند. نفس این عمل هم باید عملی پسندیده و ستوده باشد. اول باید تکلیف میدان را مشخص کرد که این میدان چه میدانی است؛ حق است یا باطل است. این حُسن فعلی مربوط به این جهت می‌شود. کسی که در جهاد به حق، کشته می‌شود، شهید است. حداقل آن این است که جهاد جنبه دفاعی داشته باشد که حضور امام یا منصوب امام در آن شرط نیست. آیا دفاع در عصر غیبت مشروعیت دارد یا ندارد؟ مشروعیت دارد. کسی که در جنگی که در برابر تجاوز بر علیه مسلمان‌ها است، می‌ایستد و کشته می‌شود، آن شهید است.

در خصوص ملاک «جهاد حق» و حسن فعلی: گاهی یک طرف، جنگ است و ایستادن و کشتن و کشته دادن و طرف مقابلش صلح است. اینجا باید تصمیم گرفته شود که شخص بماند و بایستد و از کشته‌شدن استقبال کند یا اینکه نه تن به صلح دهد

🔴دیدگاه علامه حلی: همیشه می‌توان جنگید
علامه حلی می‌فرمایند کشته‌شدن در راه خدا همیشه مطلوب است. اصلاً شما نیاز نیست که بگویید که آیا بدیلی برای جهاد به‌عنوان صلح و هدنه وجود دارد یا وجود ندارد.
شهادت حتی در جهاد #غیرواجب بلکه جهادمجاز هم حاصل می‌شود، ولو علم قطعی به #شکست داشته باشیم.
یعنی جایی هم که می‌شود جهاد را ترک کرد، جهاد مشروعیت خودش را از دست نمی‌دهد؛ باز هم جایز است. فرقش این است که در مرحله اول جهاد واجب بود، حالا جهاد جایز می‌شود. در جهاد جایز، باز جهاد، جهاد به حق است. وقتی جهاد به حق شد، کسی که کشته می‌شود، شهید است. اصلاً لازم نیست شما واجب بودن و مکلف بودن و الزامی‌بودن را در این مسأله واردش بکنید.

💢 نقد فقها بردیدگاه علامه حلی
صاحب جواهر: «حب لقاءالله» تنها زمانی پسندیده است که فعل مشروع باشد
صاحب ریاض (سیدعلی طباطبایی) : جنگی که به ضرر کیان اسلام یا نسل‌های آتی تمام شود، نه شهادت، بلکه #هلاکت است.

مرحوم صاحب ریاض رضوان‌الله تعالی علیه، ایشان جواب مرحوم علامه را این‌طور می‌دهد. می‌گوید: «وَ حُبُّ لِقاءِ اللهِ شَهیدًا وَ إن کانَ مُستَحسَنًا، لکِن حَیثُ یَکونُ مَشروعًا». به لقای الهی رسیدن خیلی خوب است، آدم برای پروازکردن و لقای حق‌تعالی آماده باشد. مشروعیتش را باید اثبات کرد. آنجایی که صحنه‌ای است و جنگ است و مسلمان‌ها در برابر دشمن هستند و می‌زنند و می‌خورند و «یَقتُلونَ وَ یُقتَلونَ»، بسیار خوب، باید همه آمادگی داشته باشند. طبیعت جهاد هم همین است، زد و خورد است. اما آنجایی که شرایطی وجود ندارد، مصلحت جامعه اسلامی این است که ترک جنگ شود.

جهاد، کنشی معطوف به نتیجه است و اگر از ابتدا روشن باشد که نتیجه پیکار و قتال خود را به هلاکت افکندن باشد و مصلحت در ترک جنگ باشد، چنین کنشی اساسا جهاد نیست و موجه و مشروع نیست. زیرا قرآن مؤمنان را از به هلاکت افکندن خود نهی کرده است. گاه نپذیرفتن صلح به نابودی اسلام و حتی کافرشدن فرزندان و نسل بعدی می‌شود.

◾️ آیه «لَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» ناظر به همه‌جاهایی‌ست که جان انسان بدون مصلحت، فایده و اثر از بین می‌رود. ایستادگی بدون فایده، ولو با نیّت قربت، ممکن است مصداق همین “هلاکت” باشد.
دو نمونه تاریخی از کاربرد این آیه توسط امام رضا (ع) و امام سجاد (ع)، نشانگر انست که معیار مهمی برای بازشناسی عقلانیِ مرز شهادت و هلاکت است.

⭕ #عاشورا: اسوه‌ای تاریخی، نه قاعده‌ای کلی
محقق کرکی : ما نمی‌توانیم بدون تحلیل شرایط، فعل امام حسین (ع) را به قاعده‌ای کلی تبدیل کنیم.
ما نمی‌دانیم که در ماجرای عاشورا، راه مصالحه اصلاً بسته بود یا نه. شاید امام می‌دانست که یزید هیچ عهدی را وفا نخواهد کرد، یا جامعه به چنان جهلی رسیده بود که باید با خون بیدار شود. پس قیام عاشورا، نه یک #قاعده_عام، بلکه قضیه‌ای در واقعه‌ای خاص بود.
رهبری هم تصریح کرده‌اند:قضیّهٌ فی واقِعَةٍ؛ یعنی قیام عاشورا یک قضیه خاص در یک واقعه خاص است، نه قاعده‌ای عام

♦عشق به شهادت، فضیلتی بزرگ است؛ اما نه زمانی که امت از آن ضربه بخورد. اگر جنگ، فایده ندارد، اگر کشته‌شدن جز نفرت و یأس برای نسل آینده ندارد، این شهادت نیست؛ این، هلاکت است.

من در مقام تطبیق‌دادن بر شرایط و اوضاع‌واحوال خودمان نیستم. در مقام این بودم که عرض کنم که این بحث چه ابعاد مختلفی دارد


از سخنرانی ایت الله سروش محلاتی-محرم 1404، نقل از سایت جماران و اندیشه ما