كم فروشي چيست؟ مشخصات افراد كم فروش در قران كريم

1. وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ
2. الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ
3. وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ

واى بر كم‏فروشان! (1)
آنان كه وقتى براى خود پيمانه مى‏كنند، حق خود را بطور كامل مى‏گيرند؛ (2)
اما هنگامى كه مى‏خواهند براى ديگران پيمانه يا وزن كنند، كم مى‏گذارند! (3)

سوره مطففین با ایات فوق شروع میشود.پس از هشدار باین افراد،تعریف جامعی از انها ارایه میدهد
که به نظر من در هر زمانه ای قابل تعریف ومصداق یابی است.

افرادی که در ادای حقوق مادی ،معنوی وشهروندی دیگران کوتاهی وکاهلی می کنند
درحالیکه در گرفتن حقوق خود در همه زمینه ها سخت گیرانه وسریع عمل میکنند.

کم فروشی در هر رابطه دوطرفه در اجتماع می تواند اتفاق افتد.در خانواده،مدرسه،بازار،ادارات
ودر رایطه بین حاکمیت وشهروندا ن که هریک حقی بر دیگری دارد.

شما هم می توانید مصادیق کم فروشی را در محیط پیرامون خود نام ببرید واز ان اجتناب کنید.

كلمات كليدي:كم فروشي گران فروشي مطففين

بسمه تعالی
در ارتباط با حقوق شهروندی و سایر قوانین بشری که نتیجه افکار و اندیشه های بشری است بصراحت نمی توان نتیجه را خوب یا بد دانست زیرا این قوانین ذاتا ناقص و یا ناقض احکام اسلامی هستند اما کلیات آن صحیح است

خداوند فقط به سرزنش کم فروشان اکتفا نکرده بلکه در سوره انعام ،مخاطبان قران را به عدالت و درستی در ادای پیمانه و ادای حقوق دیگران دستور میدهد.

وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ

لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُواْ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ﴿۱۵۲﴾


مکارم: و به مال يتيم جز به نحو احسن (و براي اصلاح) نزديك نشويد تا به حد رشد برسد، و حق پيمانه و وزن را به عدالت ادا كنيد،

هيچكس را جز به مقدار توانائي تكليف نمي‏كنيم، و هنگامي كه سخني مي‏گوئيد عدالت را رعايت نمائيد حتي اگر در مورد نزديكان بوده باشد، اين چيزي است كه خداوند شما را به آن سفارش مي‏كند تا متذكر شويد.

خرمشاهی: و به مال يتيم نزديك نشويد، مگر به شيوه ‏اى كه بهتر باشد، تا زمانى كه به كمال بلوغش برسد،

و در كار پيمانه و ترازو به داد و درستى رفتار كنيد، ما بر هيچ كس هيچ تكليفى نمى ‏كنيم مگر به اندازه توانش،

و چون [به داورى يا شهادت‏] سخن گوييد به عدالت عمل كنيد ولو او [اصحاب دعوى‏] خويشاوند [شما] باشد، و به عهد الهى وفا كنيد، اين چنين به شما سفارش كرده است، باشد كه پند گيريد

جهت مطالعه آیات دیگر مربوط به ادای حق مردم و عدم تضییع حقوق آنها به لینک زیر مراجعه نمایید

[url=http://quranpuyan.com/yaf_postst68_bhtryn-jmlh-dr-ryt-Hqwq-mrdm.aspx][u]بهترین جمله در رعایت حقوق مردم[/u][/url]

در حدیثی از آقا امام صادق علیه السلام داریم که می فرمایند:

«مغبون ساختن مؤمن، حرام است و مغبون ساختن کسی که در قیمت کالا (و سالم بودن جنس) به فروشنده اعتماد کرده، حرام است.»(کافى ، ج 6، ص 153)

در قرآن مجید که کتاب آسمانی و کلام الهی است به طور صریح و مکرربه کم فروشی اشاره شده و به شدت تقبیح گردیده است و بالاتر از آن قرآن کریم کم فروشی را موجب ویران شدن شهر مدین و نابود شدن قوم آن معرفی کرده است ، در شش سوره از 114 سوره قرآن کم فروشی مورد مذمت قرار گرفته است .

سوره مطففین که این سوره مبارکه که به نام کم فروشان معرفی شده است:

بسم الله الرحمن الرحیم . ویل للمطففین الذین اذا اکتالوا علی الناس یستوفون . و اذا کالو هم او وزنو هم یخسرون . الا یظن اولئک انهم مبعوثون . لیوم عظیم . یوم یقوم الناس لرب العالمین.

ترجمه: وای به حال کم فروشان آنان که وقتی چیزی را با پیمانه یا وزن از مردم تحویل می گیرند کاملاً حق خود را استیفاء می کنند ولی وقتی چیزی را تحویل مردم می دهند در پیمانه و وزن کمتر می دهند . آیا آنها عقیده ندارند که بعد از مرگ زنده خواهند شدو به روز بزرگ رستاخیز ایمان ندارند . روزی که تمام مردم در پیشگاه خداوند برای تعیین سرنوشت خود می ایستند، دنباله این سوره شریفه درباره کسانی است که ایمان ندارند و عذابی است که در انتظار آنها است .

تطفیف که مطففین از آن گرفته شده است در لغت به معنای اندک و کم است و مطفف به کسی اطلاق می شود که از چیزی بکاهد و آن را از حد واقعی آن کم کند و آن را اندک کند ، حال آن چیز ممکن است جنسی باشد که به دیگری می فروشد و یا کاری باشد که برای فردی انجام می دهد و یا حتی ممکن است بهای چیزی باشد که می پردازد و یا مزد کاری باشد که می پردازد در واقع امکان تطفیف کردن و کاستن فقط در داد و ستد نیست بلکه در هر معامله ای ممکن است . پس از آنجائی که قرآن کریم از جانب یگانه خالق هستی می باشد آن عالم یگانه با بیان یک کلمه (مطففین) در کمال فصاحت مطلب را طوری بیان فرموده که هر کم کاری و کم فروشی ای را شامل می‌شود، و این که خداوند متعال راجع به مسئله ی کم فروشی علیرغم آیاتی که در جا های متعدد قرآن آورده است هنگامی که سوره ای را با چنین عنوانی نازل می کند حاکی بر مهم بودن و شایع بودن این مسئله در بین بنی آدم می باشد. واینکه وقتی این سوره ی مبارکه با چنین جمله ای آغاز می شود وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ یعنی وای برکاهش دهندگانِِ (حق مردم ) و یا به عبارت دیگر یعنی وای بر کم فروشان ، این مطلب نشان از سنگین بودن جرم کم فروشی و حق کشی دارد .

سوره اسراء: واوفوا الکیل اذا کلتم و زنوا بالقسطاس المستقیم . ذلک خیر و احسن تأویلاً .

ترجمه: جنس را با پیمانه کامل و وزن درست تحویل بدهید . که این کار خوب می باشد و عاقبت بهتری برای شما دربردارد . در این سوره مبارکه که قبل از اشاره به موضوع پیمانه و وزن صحیح به زنا و قتل نفس و تعدی به مال یتیمان اشاره شده است و کم فروشی در ردیف این گناهها قرار گرفته است .

سوره رحمن: والسماء رفعها و وضع المیزان . الا تطغوافی المیزان . واقیموا الوزن بالقسط ولاتخسروا المیزان .

ترجمه: آسمان را خداوند برافراشت و میزان عدل را برقرار کرد . تا در آنچه وزن می کنند تجاوز و تعدی روا ندارید و هرگاه چیزی را وزن می کنید عدالت و صحت ترازو را رعایت کنید و آنچه را وزن می کنید کم ندهید .

سوره انعام: واوفوا الکیل و المیزان بالقسط ( پیمانه را تمام و وزن را درست و عادلانه تحویل بدهید )

در این سوره مبارکه خداوند متعال آنچه را بر بندگان خود حرام کرده است برمی شمرد: خودداری از شرک ، و احسان به والدین ، و خودداری از کشتن اولاد خود از ترس فقر و تنگدستی ، و خودداری از فحشاء ظاهر و باطن ، و قتل نفس ، وخودداری از تجاوز و دست درازی به مال یتیم ، و در آخر صحت پیمانه و وزن و خودداری از کم فروشی است.

سوره اعراف:

در این سوره شریفه خداوند خطاب به قوم شعیب اهالی شهر مدین می فرماید : پیمانه و وزن را تمام و کمال تحویل بدهید و در مال مردم نقصان روا مدارید و در پهنه زمین پس از آنکه صلاح و اصلاح برقرار شد فساد را منتشر نکنید و این امر برای شما بهتر است اگر ایمان داشته باشید .

سوره هود:

در این سوره مبارکه نیز خداوند داستان قوم مدین و رفتار ناهنجار آنان را با شعیب پیغمبر و سرنوشت وحشتناک آنها را بازگو می کند و در خصوص کم فروشی می فرماید :

والی مدین اخاهم شعیباً قال یا قوم اعبدوالله من آلاه غیره ولاتنقصوا المکیال والمیزان
ترجمه: و همچنین برای مردم مدین برادرشان شعیب را فرستادیم . شعیب به آنان گفت ای قوم خدای یگانه را پرستش کنید که پروردگار دیگری جز او ندارید و در پیمانه ترازو کم فروشی نکنید ،

پیامد کم فروشی و گران فروشی در اسلام

از پیامبر گرامی اسلام(ص) درباره ی پیامد های این گناه کبیره روایت شده است:
»هنگامی که در میان گروهی کم فروشی رایج شود، خداوند، کشاورزی آنان را از میان می برد و آنان را گرفتار خشک سالی می سازد.»
در حدیث دیگری ایشان فرمودند:« پنج خصلت بد است كه با پنج مصیبت و بلا همراه است هیچ گروهی نیستند كه پیمان شكنی كنند مگر خدا دشمن را برایشان مسلط می‌فرماید و هیچ گروهی نیستند كه بغیر حكم خدا حكم كنند مگر تهیدستی در میانشان آشكار شود و هیچ گروهی نباشند كه در میانشان فاحشه (نابایست) پیدا شود مگر مرگ در آن‌ها پیدا شود و هیچ فرقه‌ای نباشند كه كم سنجیدن و كم پیمودن را پیشه كنند مگر از نباتات و قوت ‌ها محروم گردند و به قحط و غلا مؤاخذه شوند و هیچ گروهی نباشند كه زكات را بمستحقان نرسانند مگر باران از ایشان باز گرفته می‌شود.»

»و كسی كه با مسلمانی در خرید و فروش غش كند از ما نیست و روز قیامت با طایفه یهود محشور می‌شود زیرا كسیكه با مردم غش می‌كند مسلمان نیست و سه مرتبه فرمود كسیكه با ما غش كند از ما نیست و كسیكه با برادر مسلمانش غش كند خداوند بركت را از روزیش برمی‌دارد و معیشت و زندگیش را خراب فرموده و بخودش واگذارش می‌فرماید»
ترجمه ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ترجمه محمد علی مجاهدی، ص639
تفسیر منهج الصادقین به نقل از از آيت الله شهيد دستغيب ـ گناهان كبيره، ج1،ص374
عقاب الاعمال به نقل از آيت الله شهيد دستغيب ـ گناهان كبيره، ج1،ص374

وای بر کم گذاران

ویل للمطفّفین.الذین إذا اکتالوا علی الناس یستوفون.و إذا کالوهم أو وزنوهم یخسرون.ألا یظنّ أولئک أنّهم مبعوثون؛وای بر کم گذاران.آنها که چون از مردم به پیمانه چیزی بگیرند،به تمام ستانند.و چون برای مردم پیمانه یا وزن کنند،کم گذارند.ایا گمان نمی‌کنند که برانگیخته می‌شوند ;.(سوره مطففین،ایات 1ـ 4)

همه ما برای خرید نیازهایمان به فروشنده‌ها مراجعه می‌کنیم،شما این سوی ترازو ایستاده‌اید و او در آن سو،کالای شما را وزن می‌کند،ممکن است این کالا،طلا باشد یا میوه یا خشکبار… خریدارها در مورد وزن و پیمانه کردن،به فروشنده‌ها اطمینان می‌کنند و آنان را امانت‌دار خود می‌دانند،پس اگر فروشنده‌ای، حق خود را به کمال و تمام بگیرد،ولی از حق مشتری کم بگذارد،به چند گناه آلوده شده است؛1.حق کسانی را پایمال کرده،2.در امانت خیانت نموده،3.مالی به حرام گرد آورده و خدا را نادیده گرفته است!وای بر چنین فروشنده‌ای! وای بر کم گذار!

ولی «مطفف» تنها کم فروش نیست، بلکه کم گذار است! کم گذار کسی می‌باشد که وقتی می‌خواهد دیگران را بررسی کند، چشمی تیزبین و نقّاد دارد، خردترین گفتار و رفتار دیگران را می‌بیند و می‌سنجد و کاستی‌ها و ناشایستگی‌ها را به نمایش می‌گذارد،ولی آنگاه که نوبت به خود او می‌رسد، چشم فرو می‌نهد و سهل انگار می‌شود و خودش از خودش گذشت می‌کند!
مسیح(ع) می‌فرماید:«چرا پر کاه را در چشم برادرت می‌بینی، اما تیر چوب را در چشم خودت نمی‌بینی؟!ای ریاکار،نخست چوب را از چشم خود درآور!»1 وای بر کم گذار!

مطفف اوست که وقتی پای حقوق خودش و مسئولیت دیگران باشد،راست ایستاده است.خوب می‌داند که جامعه و بستگان و اصناف و… باید برای او چه کار بکنند.ولی زمانی که سخن از مسئولیت او و حقوق دیگران است، او را نخواهید یافت! او همیشه در برابر بدهکارانش حاضر است و از پیش طلبکارانش، همواره غایب.وای بر کم گذار!

مطفف،کم گذار می‌باشد،آن کس که از ارزش و جایگاه دیگران می‌کاهد؛ دانش، مهارت، ادب، توانایی و توانمندی دیگران را کوچک می‌شمارد و خرد می‌کند تا خود را بزرگ بنماید.وای بر کم گذار!

عجیب آن است که اگر کسی،با سنگی شیشه خانه دیگری را بشکند،همه شاهدان بر او نهیب می‌زنند که ضامن شدی و باید غرامت شیشه شکسته را بپردازی؛اما اگر کسی با سکوتش، گفته‌اش، نوشته‌اش و یا رفتارش از مقام کسی بکاهد و جایگاهش را فرو کاهد،سخن از ضمانت و جبران حق به گوش نمی‌رسد.گویی آبرو و احترام و شخصیت آدم‌ها از یک شیشه ساختمان، کم ارزش‌تر است، وای بر کم گذار!

باید در مورد مخالفان راه انصاف پیش بگیریم و همانگونه که کاستی‌های آنان را آشکار می‌کنیم، زیبایی‌ها و خوبی‌هایشان را نیز نپوشانیم.از امام صادق(ع) بیاموزیم،ایشان آنگاه که به«مفضّل» درس توحید می‌دهد،از فیلسوفان یونان نیز سخنی نقل می‌کند و به گفته آنان احترام می‌نهد؛2و از علی(ع) بیاموزیم،آنگاه که برترین شاعر عرب را از وی می‌جویند،بت پرستی و گمراهی «امرؤالقیس» موجب آن نمی‌شود که او را برترین شاعر عرب نشمارد؛3 و از خدای علی(ع)بیاموزیم که سخن همسر عزیز مصر را نقل و آن را تایید می‌نماید4 با آنکه وی زنی خیانتکار و بت پرست بود.

از هیچ کس کم نگذاریم،نه از دوست و نه از دشمن.وای بر کم گذار!
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1.انجیل متی،بخش 7، فراز 5 و 4.
2.البحار،ج3، ص 146 و 149؛حدیث معروف مفضّل.
3.نهج البلاغه،حکمت 455.
4.یوسف،53.

نویسنده: محمد سلطانی،منبع: بشارت 1387 شماره 68

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ {1}
واى بر كم گذاران (کاهندگان حقوق مردم از جمله کم فروشان)

الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ {2}
كه چون از مردم پيمانه ستانند تمام ستانند
وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ {3}
و چون براى آنان پيمانه يا وزن كنند به ايشان كم دهند
أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ {4}
مگر آنان احتمال نمی دهندكه برانگيخته خواهند شد
لِيَوْمٍ عَظِيمٍ {5}
[در] روزى بزرگ
يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ {6}
روزى كه مردم در برابر پروردگار جهانيان به پاى ايستند

كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ {7}
نه چنين است [كه مىپندارند مبعوث نمیشوند] بلكه كارنامه بدكاران در سجين(زندان های تو درتو) است

وَمَا أَدْرَاكَ مَا سِجِّينٌ {8}
و تو چه دانى كه سجين چيست
كِتَابٌ مَّرْقُومٌ {9}
كتابى است نوشته شده

💠عصاره فراز ایات (1-9)هشدار به کاهندگان از حقوق و اموال مردم که حتما با نامه اعمالتان در قیامت محشور میشوید.

💢نکات:
1)طفف به معنای چیزی را از اطرافش خالی گذاشتن و نیز کاستن و کم کردن از چیزی است که مفهومی عام دارد. در این ایات با توجه به وجود کلمات علی الناس و کالو و وزنوا به کاستن و فروگذاشتن از حقوق مادی مردم از جمله در خرید و فروش و وزن کردن و مترکردن و هرانچه که طبق شاخصی کمی یا کیفی اندازه گیری و مبادله میشود،اشاره دارد.اما فقط منحصر به خرید و فروش کالا نیست بلکه هر نوع ارتباط انسانها با هم که حقوقی بینشان وجود دارد،را نیز در برمی گیرد. اعم از کارمند، معلم، فروشنده،ارایه دهندگان خدمات،فرزند،والدین،همسر،والیان و شهروندان و...

نکته ظریفی هم که میتوان از آیه 3 استفاده کرد،ارجاع ضمیر هم در کالوهم او وزنوهم به خود مردم است نه به اموال و کالاهای انها. یعنی در سنجش و ارزیابی دیگران نیز نباید کم گذاشت .بلکه همانگونه که خود را ارزیابی می کنیم دیگران را نیز مورد سنجش و ارزیابی قراردهیم و حقوق اعتباری و مالی انها را ضایع نکنیم.(البته در مواردی که سنجش دیگران توسط افراد ذیربط لازم است نه اینکه در همه موارد ،بخواهیم دیگران را قضاوت کنیم)


2)قران،کم فروشی و کاستن از حقوق مردم را در بعد عقیدتی معلول بی باوری به بعث و حساب وکتاب در قیامت میداند.و بیان میکند اگر احتمال وجود معاد و مجازات اخروی را بدهند،دست به این کار نمیزنند.

3)در این فراز ، مطففین ،گروهی از فجار محسوب شده اند که نامه اعمال انها در سجین ثبت و نگهداری میشود با توجه به سوره شمس، فجور خروج از مسیر تقوا و خودکنترلی است و مطففین نیز با تضیع حقوق مردم از روی حرص و مالدستی ،از تقوا فاصله گرفته و فاجر شده اند لذا مطففین از حیث عمل و رفتار ،فاجر و از حیث عقیده،بی باور به جزای اخروی هستند پیش از این در سوره ماعون نیز دیدیم
که عابدان و نمازگزاران بی توجه به همنوعان و منع کنندگان خیر، در منطق قران جزو مکذبان و بی باوران به معاد هستند.

تدبر و فهم سوره مطففين،اقاي سيدكاظم فرهنگ

خداوند در سوره شعرا نيز فرموده است:

أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ «181» وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ «182»

حقّ پيمانه را ادا كنيد و از كم فروشان نباشيد. و با ترازوى درست بسنجيد.

وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ «183»

و اجناس مردم را كم ندهيد و در زمين به فساد و تبهكارى نكوشيد.

نکته ها
كلمه‌ى «كيل»، براى مايعات و كلمه‌ى «قسطاس»، براى وزن‌ها و كلمه‌ى‌ «أَشْياءَهُمْ»، براى چيزهاى عددى و غيره بكار رفته است.

در روايات آمده است: كسانى كه عيب جنس خود را به مشترى نگويند، فرشتگان، آنان را لعنت مى‌كنند وكسانى كه با مكر وحيله ديگران را فريب دهند، بدترين مردم هستند.

كم‌فروشى، يكى از منكرات بزرگ اقتصادى است كه همه آفات لقمه حرام را به دنبال دارد. كم‌فروشى، تنها در داد و ستد نيست، بلكه ممكن است افرادى در تدريس، طبابت، نظارت، مهندسى و شئون ديگر زندگى نيز كم‌فروشى كنند و چنان كه بايد حقّ ديگران را ادا نكنند.


:پیام ها

- كم فروشى، حرام و مراعات حقّ الناس واجب است. أَوْفُوا الْكَيْلَ‌ ...


- ميزان سنجش در هر امرى بايد عادلانه و درست باشد. «بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ»

- مراعات حقوق همه‌ى انسان‌ها لازم است، نه تنها مؤمنين. «لا تَبْخَسُوا النَّاسَ»

- كم‌فروشى، در هر چيزى ممنوع است و مخصوص پيمانه و ترازو نيست. «لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ»

- كم‌فروشى، نوعى فساد است و كسانى كه به جامعه ضربه‌ى اقتصادى مى‌زنند مفسد فى الارض هستند. زيرا نابسامانى‌هاى اقتصادى، سرچشمه‌ى از هم پاشيدگى نظام اجتماعى است. «لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ»


تفسیر نور