تدبر در ايات 15-26 سوره نازعات:داستان موسي و فرعون

هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ [٧٩:١٥]
آیا داستان موسی به تو رسیده است؟!

إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى [٧٩:١٦]
در آن هنگام که پروردگارش او را در سرزمین مقدّس «طوی» ندا داد (و گفت):

اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ [٧٩:١٧]
به سوی فرعون برو که طغیان کرده است!


فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَىٰ أَن تَزَكَّىٰ [٧٩:١٨]
و به او بگو: «آیا می‌خواهی پاکیزه شوی؟!


وَأَهْدِيَكَ إِلَىٰ رَبِّكَ فَتَخْشَىٰ [٧٩:١٩]
و من تو را به سوی پروردگارت هدایت کنم تا از او بترسی (و گناه نکنی)؟!»


فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَىٰ [٧٩:٢٠]
سپس موسی بزرگترین معجزه را به او نشان داد!


فَكَذَّبَ وَعَصَىٰ [٧٩:٢١]
امّا او تکذیب و عصیان کرد!


ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَىٰ [٧٩:٢٢]
سپس پشت کرد و پیوسته (برای محو آیین حق) تلاش نمود!


فَحَشَرَ فَنَادَىٰ [٧٩:٢٣]
و ساحران را جمع کرد و مردم را دعوت نمود،


فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ [٧٩:٢٤]
و گفت: «من پروردگار برتر شما هستم!»


فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَىٰ [٧٩:٢٥]
از این رو خداوند او را به عذاب آخرت و دنیا گرفتار ساخت!


إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَىٰ [٧٩:٢٦]
در این عبرتی است برای کسی که (از خدا) بترسد!

كلمات كليدي: فرعون موسي نازعات طغيان تزكيه هدايت

فرعون مى ‏گفت من خداى بزرگ شما هستم!

بعد از بيانات نسبة مشروحى كه در آيات قبل درباره مساله معاد و انكار و مخالفت مشركان آمد ، در آيات مورد بحث

به داستان يكى از طغيانگران بزرگ تاريخ يعنى فرعون و سرنوشت دردناك او اشاره مى ‏كند ، تا هم مشركان عرب

بدانند كه افراد نيرومندتر از آنها نتوانستند در برابر خشم و عذاب الهى مقاومت كنند ، و هم مؤمنان را دلگرم

سازد كه از برترى نيروى ظاهرى دشمن هراسى به دل راه ندهند ، چرا درهم كوبيدن آنها براى خداوند بسيار سهل و

آسان است .

نخست از اينجا شروع مى ‏كند : آيا داستان موسى به تو رسيده است ؟ ! ( هل أتاك حديث

موسى).


جالب اينكه روى سخن را به پيامبر (ص‏) كرده ، و مطلب را با استفهام شروع مى‏ كند ، تا شوق شنونده را بيدار سازد

، و آماده براى شنيدن اين داستان عبرت ‏انگيز شود.

سپس مى ‏افزايد : در آن هنگام كه پروردگارش او را در سرزمين مقدس طوى صدا زد ( اذ ناداه ربه

بالواد المقدس طوى ) .

طوى ممكن است نام سرزمين مقدسى باشد كه در شام در ميان مدين و مصر قرار داشت ، و نخستين جرقه وحى در آن بيابان

بر قلب موسى وارد شد ، همين تعبير در سوره طه نيز آمده است ، در آنجا كه موسى ندائى مى ‏شنود كه مى ‏گويد : انى انا

ربك فاخلع نعليك انك بالواد المقدس طوى : من پروردگار توام ، كفشهايت را بيرون آور كه در سرزمين مقدس طوى هستى ! ( طه - 12).



سپس به پيامى كه خداوند به موسى در آن سرزمين مقدس داد ، در دو جمله

كوتاه و پر معنى ، اشاره كرده ، مى‏ فرمايد : به سوى فرعون برو كه طغيان كرده است ! ( اذهب الى

فرعون انه طغى).

و به او بگو : آيا مى خواهى پاك و پاكيزه شوى ؟ ( فقل هل لك الى ان تزكى).

و پس از پاك شدن و لايق لقاى محبوب گشتن ، من تو را به سوى پروردگارت هدايت كنم ، تا از او بترسى و از اعمال خلاف

بيگانه شوى ( و اهديك الى ربك فتخشى ) .

و از آنجا كه هر دعوتى بايد آميخته با دليل باشد در آيه بعد مى ‏افزايد : موسى به دنبال اين سخن ، معجزه بزرگ

را به او نشان داد ( فاراه الاية الكبرى).


در اين چهار آيه نكات جالبى است كه توجه به آن لازم است:

1 -علت رفتن به سوى فرعون را طغيان فرعون ذكر مى ‏كند ، و اين نشان مى دهد كه يكى از اهداف بزرگ انبيا هدايت

طغيانگران يا مبارزه قاطع با آنها است .


2 -دعوت فرعون را با ملايم ‏ترين و خيرخواهانه ‏ترين تعبير دستور مى ‏دهد مى ‏فرمايد : به او بگو : آيا ميل

دارى پاك و پاكيزه شوى ؟ ( البته پاكيزگى مطلق كه هم شامل پاكيزگى از شرك و كفر مى ‏شود و هم از ظلم و فساد )

شبيه تعبيرى كه در آيه 44 سوره طه آمده است فقولا له قولا لينا با او با ملايمت سخن بگوئيد.

3 -اين تعبير اشاره لطيفى به اين حقيقت است كه رسالت انبيا براى پاكسازى انسانها و باز گرداندن طهارت

فطرى نخستين به آنها است .

در ضمن نمى ‏گويد : من تو را پاك كنم ، بلكه مى ‏گويد : پاكى را پذيرا شوى ! و اين نشان م ى‏دهد كه پاك

شدن بايد به صورت خودجوش باشد نه تحميل از برون.

4 -ذكر هدايت بعد از پاك شدن دليل بر اين است كه بايد در آغاز شستشوئى كرد سپس به كوى دوست گام نهاد.


5 -تعبير به ربك ( پروردگارت ) در حقيقت تاكيد بر اين نكته است كه تو را به سوى كسى مى‏برم كه مالك و مربى و

پرورش دهنده تو است ، چرا از مسير سعادتت مى ‏گريزى ؟!

6 - خشيت و خدا ترسى نتيجه هدايت به سوى خدا است ، آرى ثمره درخت هدايت و توحيدهمان احساس مسؤوليت در برابر

خداوند بزرگ است ، چرا كه هرگز خشيت بدون معرفت حاصل نمى ‏شود ، و لذا در آيه 28 سوره فاطر مى ‏خوانيم : انما

يخشى الله من عباده العلماء تنها علما و ارباب معرفت از خدا مى ‏ترسند

7 -موسى نخست سراغ هدايت عاطفى او مى‏ رود ، بعد هدايت عقلى و منطقى از طريق نشان دادن آيت كبرى و معجزه بزرگ

، و اين مؤثرترين راه تبليغ است كه نخست از طريق خير خواهى و محبت در عواطف طرف نفوذ كنند سپس به طرح استدلال

و بيان حجت بپردازند.

اكنون ببينيم فرعون در برابر اينهمه لطف و محبت ، و اين منطق و بيان زيبا و ارائه آيت كبرى چه عكس‏ العملى

نشان داد ؟ اين طاغوت خيره سر ، هرگز از مركب غرور پياده نشد ، و چنانكه در آيه بعد آمده او دعوى موسى

را تكذيب كرد ، و به عصيان پروردگار پرداخت ( فكذب و عصى ) .

اين نشان مى ‏دهد كه تكذيبها مقدمه عصيانها است ، همانگونه كه تصديقها و ايمانها مقدمه طاعتها است.

به اين مقدار هم قناعت نكرد و در برابر دعوت موسى بى ‏تفاوت نماند بلكه سپس پشت كرد و بى ‏وقفه براى مبارزه

با او و محو آئينش سعى و تلاش نمود ( ثم ادبر يسعى).

و از آنجا كه معجزه موسى تمام موجوديت طاغوتى او را به خطر می ‏انداخت ، ماموران را به شهرهاى مختلف اعزام كرد

تا ساحران را جمع كنند ، و در ميان مردم نيز دستور داد ندا دهند و آنها را براى مشاهده مبارزه ساحران با

موسى دعوت نمايند ( فحشر فنادى).

از مردم براى اجتماع و تماشاى منظره اين مبارزه است ، به قرينه آيه 39 شعرا و قيل للناس هل انتم مجتمعون :

به مردم گفته شد آيا شما اجتماع مى‏كنيد ؟ باز به اين توطئه‏ها اكتفا نكرد ، بلكه بزرگترين ادعا را با بدترين

تعبيرات مطرح نمود و گفت : من پروردگار بزرگ شما هستم ! ! ( فقال انا ربكم الاعلى ) .


به هر حال فرعون سركشى را به آخرين مرحله رسانده و مستحق دردناكترين عذاب شده و فرمان الهى بايد فرا رسد و

او و دستگاه ظلم و فسادش را درهم بكوبد لذا در آيه بعد مى‏ فرمايد : خداوند او را به عذاب آخرت و دنيا

گرفتار ساخت ( فاخذه الله نكال الاخرة و الاولى).
و سرانجام در آخرين آيه مورد بحث از اتمام اين ماجرا نتيجه ‏گيرى كرده مى ‏فرمايد : در اين داستان موسى و فرعون

و پايان عاقبت آن درس عبرت بزرگى است براى آنها كه خدا ترسند ( ان فى ذلك لعبرة لمن

يخشى).

اين آيه به خوبى نشان مى ‏دهد كه عبرت گرفتن از اين ماجراها تنها براى كسانى ميسر است كه

بهره‏ اى از خوف و خشيت و احساس مسئوليت به دل راه داده‏اند و يا به تعبير ديگر داراى چشمى عبرت بينند :

اى خوشا چشمى كه عبرت بين بود عبرت از نيك و بدش آئين بود آرى اين بود سرنوشت فرعون طغيانگر ، تا فراعنه ديگر ،

رؤساى مشركان عرب و پويندگان راه فرعون در هر عصر و زمان حساب خويش را برسند و بدانند اين فرمان قطعى

تاريخ و سنت تغيير ناپذير خدا است .


نكته : گوشه‏اى از فصاحت قرآن

دقت در يازده آيه كوتاه بالا بيانگر نهايت فصاحت و بلاغت قرآن است ، در اين چند خط كوتاه خلاصه ‏اى از تمام

ماجراى موسى و فرعون ، انگيزه رسالت ، هدف رسالت ، وسيله پاكسازى ، چگونگى دعوت ، كيفيت واكنش و

عكس العمل ، چگونگى توطئه فرعون ، نمونه‏اى از ادعاهاى پوچ و بى‏اساس او ، و سرانجام مجازاتهاى دردناك

اين مست باده غرور و در نهايت درس عبرتى كه از آن عائد همه انسانهاى بيدار مى ‏شود منعكس شده است .



التماس دعا

بنام خدا

در ایه 17 علت عزیمت موسی به سوی فرعون ،طغیان کردن فرعون بیان شده است.

نشانه هایی هم از این طاغی بودن ذکر شده است:

-تکذیب نشانه های خداو سخنان فرستاده الهی

-خود را پرودگار مردم خواندن

اگر خاطر دوستان باشه،در سوره نبا هم دسته بندی افراد به طاغین و متقین انجام شده بود که

سرنوشت متفاوت انها هم در جهنم و بهشت ذکر شد.

در انجا هم برای طاغین دو نشانه ذکر شده بود

1-به حساب و قیامت امید نداشتند
2-بشدت ایات ونشانه های خدا را تکذیب میکردند.

در سوره نبا ولی ذکری از فرعون نبودو یک دسته از انسانها بعنوان طاغین معرفی شدند.

لذا فرعون تنها نماد وسمبلی از انسانهایی با مشخصات بالا ست.که این صفات در او به اوج خود رسیده بود.

خداوند علت طغیان کردن و فرعونی شدن را بخوبی در سوره علق بیان میکند

ان الانسان لیطغی ان راه استغنی

حقیقتا انسان سرکشی می کند وقتی خود را بی نیاز ببیند.

پناه می بریم به خدا و از او می خواهیم که حس نیاز مند بودن ما به خودش را همیشه در ما زنده نگهدارد.

نكاتي از تفسير تسنيم

. بعد برای اینکه روشن بشود این صحنه هست و معاد برای آن است که کسانی که راه دیگران را بستند یا بیراهه رفتند عبرت بگیرند قصه وجود مبارک موسای کلیم و اینها را ذکر می‎کند و مبارزان علیه حق را که یعنی فرعون است، ذکر می‎کند.

﴿هَلْ أَتاکَ حَدیثُ مُوسی﴾ بیش از صد بار جریان موسای کلیم ذکر شده است؛ فرمود ما کل این صحنه را به موسای کلیم آموختیم، یعنی کل این نقشه عالم که در دست ذات اقدس الهی است به انبیای الهی نشان می‎دهد
فرمود جریان موسای کلیم را شنیده ‎ای؟ ﴿إِذْ ناداهُ رَبُّهُ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوی﴾ اینجا دیگر وصف خود وادی است، در آن وادی مقدس خدا چه گفت؟ بعد از اینکه او را آورد در کوه طور و در قسمت راست کوه طور با او مناجات کرد و اینها، فرمود:

﴿اذْهَبْ إِلی‏ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغی﴾؛ برو این چون طغیان کرده است به او بگو آیا می‎خواهی طاهر بشوی برجسته بشوی، رشد کنی؟

﴿فَقُلْ هَلْ لَکَ إِلی‏ أَنْ تَزَکَّی ٭ وَ أَهْدِیَکَ إِلی‏ رَبِّکَ﴾؛ تو را هدایت کنم اهل خشیت بشوی،
به جای غرور به جای تکبر به جای ﴿أَ لَیْسَ لی‏ مُلْکُ مِصْرَ وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْری مِنْ تَحْتی﴾به جای این وهم و خیال، الهی بیندیشی؟

برای اینکه این دعوت را با برهان همراه کند ﴿فَأَراهُ الْآیَةَ الْکُبْری﴾ که معجزه را به او نشان داد.
فرعون در برابر این معجزه ﴿فَکَذَّبَ﴾؛
او را تکذیب کرد ـ معاذالله ـ گفت دروغ می‎گویی، از طرف خدا نیستی و عصیان ورزید به جای اینکه اهل خشیت باشد در صدد برآمد که بساط وحی و نبوت کلیم الهی را از ریشه بَرکَند
﴿ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعی﴾ در خاموش کردن نور موسای کلیم و وحی و نبوت ﴿فَحَشَرَ﴾ جمع کرد ﴿فَنادی﴾ قوم خودش را جمع کرد و مسئله مسابقه و مبارزه سحره را راه انداخت این کارها را کرد.

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَىٰ
ﺑﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ [ ﺍﺯ ﻋﺬﺍﺏ ﺧﺪﺍ ]ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻋﺒﺮﺗﻲ ﺍﺳﺖ . فرمود شما باید عبرت بگیرید، هر کسی یک فرعون کوچکی هست در درون خود، هر اندازه که این خطر باشد. غرض این است که حضرت فرمود از جَیب کار برمی‌آید نه از جیب و به انبیا تمسک کنید یعنی همین! اگر کسی شرح صدر داشته باشد از قلب مطهرش نور برمی‌خیزد و راحت است.