بنام خدا.همزمان با ماه محرم و قیام حسینی،تدبر در مفهوم ایات سوره ممتحنه که شامل دشمن شناسی و چگونگی ارتباط با دشمنان میباشد،را آغاز می نماییم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاء تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءكُم مِّنَ الْحَقِّ

يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاء مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ

وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ ﴿۱﴾

فولادوند: اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى برمگيريد [به طورى] كه با آنها اظهار دوستى كنيد و حال آنكه قطعا به آن حقيقت كه براى شما آمده كافرند

[و] پيامبر [خدا] و شما را [از مكه] بيرون مى‏ كنند كه [چرا] به خدا پروردگارتان ايمان آورده‏ ايد اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودى من بيرون آمده‏ ايد

[شما] پنهانى با آنان رابطه دوستى برقرار مى ‏كنيد در حالى كه من به آنچه پنهان داشتيد و آنچه آشكار نموديد داناترم و هر كس از شما چنين كند قطعا از راه درست منحرف گرديده است


إِن يَثْقَفُوكُمْ يَكُونُوا لَكُمْ أَعْدَاء وَيَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَأَلْسِنَتَهُم بِالسُّوءِ وَوَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ ﴿۲﴾

فولادوند: اگر بر شما دست‏ يابند دشمن شما باشند و بر شما به بدى دست و زبان بگشايند و آرزو دارند كه كافر شويد



لَن تَنفَعَكُمْ أَرْحَامُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿۳﴾

فولادوند: روز قيامت نه خويشان شما و نه فرزندانتان هرگز به شما سود نمى‏رسانند [خدا] ميانتان فيصله مى‏ دهد و خدا به آنچه انجام مى ‏دهيد بيناست

کلمات کلیدی:دوست دشمن عدو رابطه کافر تولی ولایت

فضيلت تلاوت سوره:
در حديثى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله مى‏خوانيم: «هر كس سوره ممتحنه را قرائت كند تمام مؤمنين و مؤمنات، شفيعان او در روز قيامت خواهند بود».
ناگفته پيداست اين همه فضيلت و افتخار از آن كسانى است كه تنها به تلاوت بى‏روح و فاقد علم و عمل قناعت نكنند .
برگزيده تفسير نمونه، ج‏5،

امام سجاد علیه السلام نیز در باره فضیلت سوره ممتحنه فرمودند: کسی که این سوره را در نمازهای واجب و مستحب خود قرائت کند خداوند قلب او را برای ایمان اماده می کند و چشمان اورا نورانی کرده و هیچ گاه به فقر و نیازمندی مبتلا نمی کند و قاری این سوره و فرزندان او به بیماری جنون مبتلا نمی شوند. 
/پاورقی 3. ثواب الاعمال، ص 118

با تشكر از خانمها سميعي و سارا نگار

شان نزول آیه یک.
ین آیه در باره «حاطب بن ابى بلتعه» نازل شده است.

جریان چنین بود که: زنى به نام «ساره» که وابسته به یکى از قبائل «مکّه» بود از مکّه به مدینه خدمت رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله آمد. حضرت به او فرمود: آیا مسلمان شده‏اى و به اینجا آمده‏اى؟
عرض کرد: نه.
فرمود: پس چرا آمدى؟
عرض کرد: شما اصل و عشیره ما بودید، و سرپرستان من همه رفتند، و من شدیدا، محتاج شدم نزد شما آمده‏ام تا عطائى به من کنید و لباس و مرکبى ببخشید.
فرمود: پس جوانان مکّه چه شدند؟ (اشاره به این که آن زن خواننده بود و براى جوانان خوانندگى مى‏کرد.)

گفت: بعد از واقعه بدر، هیچ کس از من تقاضاى خوانندگى نکرد- و این نشان مى‏ دهد ضربه جنگ بدر تا چه حد بر مشرکان مکّه سنگین بود- حضرت دستور داد، لباس و مرکب و خرج راهى به او دادند، و این در حالى بود که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آماده فتح مکّه مى‏شددر این موقع «حاطب بن ابى بلتعه» (یکى از مسلمانان معروف که در جنگ بدر و بیعت رضوان شرکت کرده بود) نزد «ساره» آمد و نامه‏اى نوشت و گفت: آن را به اهل مکّه بده و ده دینار و به قولى ده درهم نیز به او داد.

«حاطب» در نامه به اهل مکّه نوشته بود رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله قصد دارد به سوى شما آید، آماده دفاع از خویش باشید! جبرئیل این ماجرا را به اطلاع پیامبر صلّى اللّه علیه و آله رسانید، رسول خدا، على علیه السّلام و عمار و عمر و زبیر و طلحه و مقداد و ابو مرثد را دستور داد که به سوى مکّه حرکت کنند و فرمود: در یکى از منزلگاههاى وسط راه به زنى مى‏رسید که حامل نامه‏اى به مشرکین مکّه است، نامه را از او بگیرید. برگزیده تفسیر نمونه، ج‏5،

آنها در همان مکان که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرموده بود به او رسیدند، او سوگند یاد کرد که هیچ نامه ‏اى نزد او نیست، ولى على علیه السّلام فرمود: نه پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به ما دروغ گفته، و نه ما دروغ مى‏گوئیم، شمشیر را کشید و فرمود: نامه را بیرون بیاور، و الا به خدا سوگند گردنت را مى‏زنم! «ساره» که نامه را در میان گیسوانش پنهان کرده بود بیرون آورد، آنها نامه را خدمت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آوردند.

حضرت صلّى اللّه علیه و آله به سراغ «حاطب» فرستاد، فرمود: این نامه را مى ‏شناسى؟
عرض کرد: بلى، فرمود: چه چیز موجب شد به این کار اقدام کنى؟

عرض کرد: اى رسول خدا! به خدا سوگند از آن روز که اسلام را پذیرفته‏ ام لحظه‏ اى کافر نشده‏ ام، ولى مسأله این است که تمام مهاجران کسانى را در مکّه دارند ولى من در میان آنها غریبم و خانواده من در چنگال آنها گرفتارند، خواستم مزاحم خانواده من نشوند، در حالى که مى ‏دانستم خداوند سر انجام آنها را گرفتار شکست مى‏ کند.

پیامبر صلّى اللّه علیه و آله عذرش را پذیرفت- اینجا بود که آیه نازل شد و درسهاى مهمى در زمینه ترک هرگونه دوستى نسبت به مشرکان و دشمنان خدا داد.


در آیه 2براى تاءکید و توضیح بیشتر مى افزاید: شما براى چه طرح دوستى با آنها مى ریزید؟ با این که ((اگر آنها بر شما مسلط شوند دشمن شما خواهند بود، و دست و زبان خود را به هرگونه بدى بر شما مى گشایند)) (ان یثقفوکم یکونوا لکم اعداء و یبسطوا الیکم ایدیهم و السنتهم بالسوء).

شما براى آنها دلسوزى مى کنید در حالى که عداوتشان با شما آنچنان ریشه دار است که اگر بر شما دست یابند از هیچ کارى فروگذارى نمى کنند، و شما را با دست و زبان خود مورد هرگونه آزار قرار مى دهند، آیا دلسوزى براى چنین جمعیتى سزاوار است .
و از همه بدتر این است که ((آنها دوست دارند شما از اسلام به سوى کفر باز گردید)) و بزرگترین افتخار خود یعنى گوهر ایمان را از دست دهید و ودوا لو تکفرون ).
و این درست دردناکترین ضربه اى است که مى خواهند بر شما وارد کنند . تفسیر نمونه


.آیه 3سوره ممتحنه،لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَفْصِلُ بَيْنَکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ
هرگز خویشان و فرزندانتان ( که برای آنها از دینتان می گذرید ) در روز قیامت سودی به حال شما نخواهند داشت ، ( در آن روز خداوند ) میان شما جدایی خواهد افکند ، و خداوند به آنچه می کنید بیناست.

این آیـه مـورد بـحـث بـه پـاسـخـگـوئى افرادى مانند (حاطب بن ابى بلتعه ) پـرداخـتـه کـه در جـواب پـیـامـبـر (صـلى الله عـلیـه و آله و سلم ) که فرمود چرا اسرار مـسـلمـانان را در اختیار مشرکان مکه قرار دادى ؟ گفت : خویشاوندان و بستگانى در مکه دارم کـه در دسـت کـفار گرفتارند، مى ترسم آسیبى به آنها برسانند، خواستم از این طریق آنـهـا را حـفظ کنم ، مى فرماید: (هرگز بستگان و اولاد شما سودى به حالتان نخواهند داشت ) (لن تنفعکم ارحامکم و لا اولادکم ).

چـرا کـه اگـر اولاد و بـسـتـگـان بـى ایمان باشند نه آبرو و سرمایه اى براى این دنیا خـواهـنـد بود و نه وسیله نجاتى در آخرت ، پس چرا افراد مؤ من به خاطر آنها کارى کنند که موجب خشم خدا و بریدن از اولیاء او گردد؟!
سـپـس مـى افـزایـد: (خـداونـد روز قیامت میان شما و آنها جدائى مى افکند) (یوم القیامة یفصل بینکم )
اهـل ایـمـان به سوى بهشت مى روند، و اهل کفر به سوى دوزخ ، و این در حقیقت دلیلى است بـراى آنـچـه قبلا گفته شد، یعنى آنجا که از یکدیگر جدا مى شوید و پیوندها به کلى بریده مى شود آنها چه سودى براى شما خواهند داشت ؟!

با تشکر از ارسال مطالب توسط خانمها سارا نگار و شهروزی

بنام خدا. امروز تفسیر آیات 50-58 سوره مایده را که مشابه همین ایات سوره ممتحنه است،در ترجمه المیزان میخواندم.

با توجه به توضیحات علامه طباطبایی در خصوص "اتخاذ اولیا"از انجا که در آیه 1 سوره ممتحنه هم بکار رفته،

ارسال انها را در اینجا لازم دیدم.

51- يا ايها الذين امنوا لا تتخذوا اليهود و النصارى أولياء بعضهم أولياء بعض و من يتولهم منكم فإنه منهم إن الله لا يهدى القوم الظالمين

"در مجمع البيان مى گويد: (اتخاذ) به معناى اعتماد كردن بر چيزى است ، به اين صورت كه شخص به آن دلگرم باشد كه در فلان كار به دردم مى خورد و آن را براى آن كار ذخيره بسازد.

و راغب در مفردات خود گفته كلمه : (ولاء) و نيز كلمه (توالى ) به اين معنا است كه دو چيز و يا چند چيز طورى نسبت به يكديگر متصل باشند كه چيزى از غير جنس آنها در بين قرار نداشته باشد، و كلمه به عنوان استعاره در معناى نزديكى استعمال مى شود، حال يا نزديكى از حيث مكان ، يا از حيث نسبت و خويشاوندى ، يا از حيث دين ، يا از حيث صداقت و نصرت و يا اعتقاد.

و سخن كوتاه اينكه ولايت يك نوع خاصى از نزديكى چيزى به چيز ديگر است ، بطورى كه همين ولايت باعث شود كه موانع و پرده ها از بين آن دو چيز بر داشته شود، البته نه همه موانع ، بلكه موانع آن هدفى كه غرض از ولايت رسيدن به آن هدف است ،

حال اگر آن هدف تقوا و يا پيروزى باشد، ولى در چنين هدفى همان ناصر و ياورى است كه هيچ مانعى او را از نصرت شخصى كه به وى نزديك شده و نسبت به او ولايت دارد باز ندارد

و اگر از جهت التيام و آشتى و معاشرت و محبت و خلاصه جوش خوردن دلها به يكديگر باشد، در اين صورت كلمه ولى معناى محبوب را مى دهد، محبوبى كه آدمى نمى تواند نفس خود را از دوست داشتن او و رام شدن در برابر خواسته او جلوگيرى نمايد و قهرا در برابر خواسته او مطيع مى شود

و اگر از جهت خويشاوندى باشد كلمه ولى به معناى كسى خواهد بود كه از طرف مقابل خود ارث مى برد و چيزى نمى تواند مانع از ارث بردن او شود

و اگر از جهت اطاعت دستور باشد، ولى به معناى كسى خواهد بود كه در طرف مقابل خود امر و نهى مى كند و به او طبق دلخواه خود دستور مى دهد.

.....

پس حاصل كلام اين شد كه مراد از جمله : (لا تتخذوا اليهود و النصارى اولياء) نهى از دوستى با يهود و نصارا است ،

دوستى به حدى كه باعث كشش روحى بين مسلمين و اهل كتاب شود و در نتيجه اخلاق اهل كتاب در بين مسلمين راه يابد چون چنين دوستى سرانجام سيره دينى جامعه مسلمان را كه اساس آن پيروى از حق و سعادت انسانها است ، دگرگون ساخته ، سيره كفر در بين آنان جريان مى يابد كه اساسش پيروى از هواى نفس و پرستش شيطان و خروج از راه فطرى زندگى است ."

در ادامه ایات نیز چنین آمده است:

نَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ﴿۵۵﴾

مکارم: سرپرست و رهبر شما تنها خدا است، و پيامبر او، و آنها كه ايمان آورده‏ اند و نماز را بر پا مي‏دارند و در حال ركوع زكات مي‏پردازند.


وَمَن يَتَوَلَّ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ ﴿۵۶﴾

فولادوند: و هر كس خدا و پيامبر او و كسانى را كه ايمان آورده‏ اند ولى خود بداند [پيروز است چرا كه] حزب خدا همان پيروزمندانند


يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ﴿۵۷﴾

فولادوند: اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد كسانى را كه دين شما را به ريشخند و بازى گرفته‏ اند [چه] از كسانى كه پيش از شما به آنان كتاب داده شده و [چه از] كافران دوستان [خود] مگيريد و اگر ايمان داريد از خدا پروا داريد

بنابراین از دوستی با مسخره کنندگان دین اسلام هم باید بپرهیزیم

موضوع تولی با مومنین و تبری از کافرین ومنافقین و در سوره مجادله نیز تکرار شده است.

خداوند ابتدا منافقین را بخاطر دوستی با قومی که مورد غضب خدایند(یهود)شدیدا نکوهش کرده و در شمار حزب شیطان معرفی میکند.سپس در توصیف مومنین ،میگوید انها هرگز با مخالفین و دشمنان خداو رسول دوستی نمیکنند و میتوانند جزو حزب اله باشند.

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿۱۴﴾


مکارم: آيا نديدي كساني را كه طرح دوستي با جمعيتي كه مورد خشم خدا بود ريختند؟ اينها نه از شما هستند و نه از آنان! آنها سوگند دروغ ياد مي‏كنند (كه از شما هستند) در حالي كه خودشان مي‏دانند (دروغ مي‏گويند).

لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ

أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۲۲﴾

فولادوند: قومى را نيابى كه به خدا و روز بازپسين ايمان داشته باشند [و] كسانى را كه با خدا و رسولش مخالفت كرده‏ اند هر چند پدرانشان يا پسرانشان يا برادرانشان يا عشيره آنان باشند دوست بدارند

در دل اينهاست كه [خدا] ايمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تاييد كرده است و آنان را به بهشتهايى كه از زير [درختان] آن جويهايى روان است در مى‏ آورد

هميشه در آنجا ماندگارند خدا از ايشان خشنود و آنها از او خشنودند اينانند حزب خدا آرى حزب خداست كه رستگارانند

در آيات 7-9 سوه ممتحنه شرايط دشمناني كه بايد از آنها قطع رابطه كرد و افرادي كه ميتوان حتي به انها نيكي كرد توضيح داده شده است.

لينك زير را كليك كنيد.

[url=http://quranpuyan.com/yaf_postst388_yt-7-9-mmtHnh-nhy-z-dwsty-fqT-mHdwd-bh-frdy-st-khh-b-shm-bkhTr-dyntn-myjngnd.aspx][u]آيات 7-9 ممتحنه[/u][/url]

لزوم مرزبندي با دشمنان و معاندين دين

استاد شهید مطهری در جلد ششم کتاب آشنایی باقرآن درتفسیر سوره ممتحنه ،نكته زير را شاره كرده است:

"✅لزوم مسلكی بودن

🌺لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ» 🌺

شما القاء دوستی میان خود و آنها برقرار می كنید. القاء مودّت یعنی در دل مودّتی نسبت به آنها دارید؛ علاقه ای پیدا می كنید و بعد این علاقه را آشكار و ظاهر می سازید و روابط دوستانه با آنها برقرار می كنید

🌸 «وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ اَلْحَقِّ »🌸
در حالی كه آنها كفر می ورزند.
(همیشه گفته ایم كه مفهوم «كفر» صرفِ قبول نكردن اسلام نیست، قبول نكردن و به عناد و ستیزه برخاستن است. )
و حال آنكه آنها با حقی كه بر شما نازل شده و برای شما آمده است (یعنی همین پیام خدا، همین قرآن) ستیزه می كنند. معنایش این است.

🔅🔅🔅🔅
پس مسلكی بودن كجا رفت؟
آنها اینقدر نسبت به دین و ایمان و مسلك شما مخالفت می كنند، باز شما آنها را برادرخوانده ی خودتان قرار داده اید؟ !

«یُخْرِجُونَ اَلرَّسُولَ وَ إِیّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللّهِ رَبِّكُمْ » 🌼
اینها مردمی هستند كه پیامبر را و شما را از شهر و دیارتان اخراج كردند به گناه اینكه به ربّ خودتان، به پروردگارتان ایمان آوردید. چرا فراموش می كنید؟

⬅️اینها نگذاشتند كه پیغمبر و شما در زادگاه خودتان زندگی كنید، شما را مجبور به مهاجرت كردند (واقعاً هم مجبور به مهاجرت كردند یعنی اگر به آنها آزادی می دادند مهاجرت نمی كردند) ، شما را از شهر و دیارتان اخراج كردند به گناه ایمانتان؛ ایمان به چه؟ آیا به یك بیگانه؟ مثل اینكه مردم شهری افرادی را به دلیل اینكه با یك بیگانه ارتباط برقرار كرده اند اخراج می كنند؟
[خیر، ] می گویند چرا شما به خدای خالق و پروردگارتان ایمان آوردید؟

🔺در واقع خود آیه نشان می دهد، می گوید آنها به دلیل مسلك با شما مخالفند، آنوقت شما چطور می خواهید بین آنها و غیر آنها به دلیل مسلك فرق نگذارید؟"

🌹🌹پیشگفتار سوره ممتحنه

نام اين سوره كه در آخرين سال هجرت نازل شده، «ممتحنه» است. امتحان كننده را ممتحن مي‌گويند و منظور از امتحان، ساخته شدن در سختي‌هاست. به گداختن نقره، براي زائل كردن ناخالصي‌هاي آن نيز «مَحَنَ الفِضَّه» گفته مي‌شود. كلمه امتحان يكبار ديگر در قرآن آمده است: حجرات 3- «...أُولَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى...» [آنها كساني هستند كه خدا دلهاشان را براي تقوا امتحان- تزكيه و پالايش- كرده است].

يكي از بزرگترين امتحانات مؤمنين در دوراهي‌هاي گزينش خدا، يا خويشاوندان مخالف راه خدا، مسئله تولّي و تبرّي و به اصطلاح دوست داشتن يا دشمن داشتن [حُبّ و بغض] در راه خداست كه تبيين آن بخش اول اين سوره [آيات 1 تا 9] را با الگوگيري از ابراهيم خليل و پيروانش تشكيل مي‌دهد.

بخش دوم اين سوره [آيات 10 تا انتها]، كه با امتحان زنان مهاجرت كرده به جبهة مؤمنين آغاز مي‌گردد، عمدتاً مربوط به حقوق زنان و مهريه آنان، بيعت پيامبر با زنان مربوط مي‌شود.

در نخستين آيه اين سوره پنج بار خداوند با ضمير متكلم وحده سخن گفته است كه كم‌نظير در قرآن است و اهميت فوق‌العادة حُبّ و بغض در راه خدا را نشان مي‌دهد. در اين سوره كوتاهِ 13 آيه‌اي 20 بار نام الله و 15 بار صفات عزيز حكيم، عليم حكيم، بصير، غني، حميد، قدير، غفور، رحيم و ربّ تكرار شده است كه اهميت خداشناسي در موضوعات محوري سوره را نشان مي‌دهد.



┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄

ممتحنه:1
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُم مِّنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُـولَ وَإِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، دشمنان من و دشمنان خودتان را2 به دوستي3 [سلطه‌آور] مگيريد!4 [كه] از روي مودّت5 بر آنان پيك دوستي بفرستيد،6 حال آن كه به آنچه [=حقايقي كه] بر شما آمده [=نبوّت و كتاب]، انكار [عملي و برخورد شديد] كرده‌اند7 [چگونه؟] آنها رسول [خدا] و خودتان را به [جرم] اين كه به خداي صاحب اختيارتان [به جاي بُت‌هاي آنان] ايمان آورده‌ايد، از [شهر مكه] اخراج مي‌كنند. [اينك] اگر [به نيّت] جهاد در راه من و طلب رضايت من [از ديار خود] خارج شده‌ايد، [با اين حال] شما در نهان طرح دوستي با آنان مي‌ريزيد! حال آن كه من به آنچه در نهان و عيان مي‌كنيد [=از كساني كه از ترس آنها مخفي كاري مي‌كنيد] آگاه‌ترم، و هر كس از شما چنين كند، راه درست [=اصولي] را گم كرده است.8


2 - تكرار سه‌باره جملة «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، در ابتدا، آيه 10 و انتهاي سوره، خطاب به كساني كه خود راه ايمان را برگزيده‌اند، ضرورت‌هاي زندگي ايماني، از جمله مرزبندي با دشمنان خدا و اولويت قائل شدن براي خدا و ارزش‌ها ايماني را در برابر وابستگي‌هاي خانوادگي و خويشاوندي نشان مي‌دهد. وقتي هيچ انساني با كسي كه با والدين و عزيزانش دشمني مي‌كند هرگز دوست نمي‌شود، چگونه مي‌توان با دشمن خدا و خودش دوستي سلطه‌آور كند!؟ تفكيك دشمنان خدا و دشمنان مردم «عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ»، دشمني ذاتي مشركان را با باورهاي مؤمنين و خودشان در دو بُعد عقيدتي و ملي مورد تأكيد قرار مي‌دهد تا ساده‌لوحان نپندارند با كوتاه آمدن در باورهاي توحيدي‌شان دشمني آنان برطرف مي‌گردد.

3 - ولايت، نه دوستي‌هاي عادي و روابط اجتماعي معقول و متعارف، بلكه دوستي‌ها و پيوند‌هاي سياسي سلطه‌آوري است كه استقلال را زايل مي‌سازد. معناي ولايت را جز در ارتباط با مناسبات جامعه قبيله‌اي عربستان در 14 قرن قبل نمي‌توان شناخت و برگردان آن به معادل فارسي «دوستي» رسانندة كامل بار معنايي آن نمي‌باشد. در دوران جاهليت، در فقدان دولت مركزي و قانون پذيرفته شدة عمومي، «وِلاء» واكنشي در برابر ناامني و قتل و غارت بود و دوستي ميان تعدادي قبيله و همبستگي آنها با يكديگر، سّد محكمي در برابر غارتگران پديد مي‌آورد. اين «ولايت»، شكل سادة روابط سياسي و پيمان‌هاي نظامي ميان چند كشور در روزگار ماست و جنبة فردي آن در كنارجنبة اجتماعي‌اش بسيار كمرنگ مي‌باشد. در زبان عربي كلمات زيادي وجود دارد كه به فارسي دوست يا دوستي ترجمه مي‌شود. مثل: مودّت، قرين، خليل، رفيق، مصاحب، محاور و... كه البته تفاوت‌هاي ظريفي از نظر نوع دوستي و كاربرد آن با يكديگر دارند. ولايت نيز چنين است. قرآن نه تنها دوستي متعارف با يهوديان و مسيحيان را نهي نكرده، بلكه احسان كردن و داشتن مناسبات عادلانة اقتصادي با آنان را توصيه كرده است. آنچه قرآن نهي كرده، برقراري «ولايت» [دوستي سلطه آور] با اهل كتابي است كه با مسلمانان به خاطر دينشان مي‌جنگند و آنان را از سرزمين‌شان آواره مي‌سازند [ممتحنه 8 و 9 (60:8) ]. متأسفانه دولت‌هاي به ظاهر اسلامي در سدۀ اخير، اغلب يا هم‌پيمان و وابسته به بلوك شرق [روسيه و چين] بوده‌اند، يا بلوك غرب [آمريكا و انگليس و...] حال آنكه قرآن از «بِطَانَه» [مشاور همراز و نزديك] گرفتن بيگانگان، مسلمانان را نهي كرده [آل‌عمران 118 (3:118) ] و آنها را از نفوذ غيرخودي‌ها «وَلِيجَه» در اركان اجتماعي‌شان برحذر داشته است [توبه 16 (9:16) ].

┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄

📚تفسیر آقاے بازرگان