درس سوره های مرحله دوم نزول: لیل تا اخر فجر،بررسي ارتباط و مفاهيم مشترك سوره هاي مرحله دوم نزول


۱_درس سوره لیل: تشویق به بخشش متکی بر باور به معاد و نهی از بخل متکی بر انکار معاد با توجه به سرنوشت اخروی متضاد آنها

۲_درس سوره تین :انسان در بهترین جایگاه افرینش است باید مراقب باشد از این مقام سقوط نکند

۳درس سوره ماعون : نادیده انگاشتن مستمندان جامعه وسهل انگاری در نماز وریاکاری ریشه در انکار معاد دارد

۴_ درس سوره طارق: معاد نتیجه اهمیت وهدف مند بودن آفرینش انسان وجهان هستی هست وچنین افرینشی با تدبیر ومراقبت خداوند همراه است فهم این مطلب در گرو اندیشیدن وایمان اوردن به خدا و نشانه های باعظمتش حاصل می شود ونتیجه اش " لا خوف علیهم ولاهم یحزنون"

۵_درس سوره انفطار:: در روز مهم جزا که با نشانه های عجیبی همراه و تحت اراده خداوند است،با حسابرسی به همه اعمال انسانها،نیکوکاران و بدکاران به ثواب و عقاب رفتارخود میرسند.

۶_درس سوره عبس: توجه پیامبر ص وبه تبع دیگر هدایت کنندگان در جهت هدایت بشریت ؛باید معطوف به تلاش افراد گردد که جهت تزکیه با استفاده از راه های میسر شده توسط خداوند انجام می گیرد و نتیجه این تزکیه یا عدم تزکیه سعادت یا شقاوت در اخرت است

۷_درس سوره قیامت : وقوع قیامت حتمی وناگهانی هست که با برچیده شدن دنیا ومرگ انسانها آغاز ودر روز معاد که افرینش مجدد انسانها ست در محضر خداوند انجام مبگیرد انکار این برنامه برای یله رها شدن برخی انسانها از تکلیفهای عبادی واخلاقی است

۸_درس سوره غاشیه:قیامت مهم هست براساس پذیرش یا عدم پذیرش تذکر (معارف دینی) از پیامبران و نوع اعمال انسانها در قیامت دوگروهند گروهی در رنج (ناصبه)عذاب وگروهی در شادمانی ورفاه(ناعمه) ملزم بودن خدا برحسابرسی نشان اهمیت قیامت دارد که این خود نشان از هدفمندی آفرینش هستی است

۹_درس سوره فجر:هشدار ؛خداوند در کمین طغیان گران است وعلی رغم قدرتهایشان در دنیا واخرت گرفتار عذاب الهی هستند وانسانهای خردمند با پذیرش ربوبیت خدا در دنیا واخرت تحت نعمتهای الهی هستند

ارتباط سنجی سوره های مرحله دوم

در سوره لیل باتوجه به تلاش انسانها در دنیا ؛ تصدیق کنندگان وتکذیب کنندگان وبیان نتیجه عملشان در اخرت به صورت کلی اشاره شده که
در ادامه در سوره تین هشدار داده شده که انسانها مراقب اعمالشان باشند تا از نتایج گروه تکدیب کنندگان در امان باشند
ودر سوره ماعون به نمونه ان کارها موجب سقوط اشاره شده؛ راندن یتیم عدم اطعام مسکین غفلت در نماز

در سوره طارق با بیان مراقب بودن خداوند ودیگر اسباب بر اعمال انسانها این هشدار را جدی معرفی می کند وبا بیان قدرت خداوند در خلقت انسانها خلقت مجدد انها واشکار شدن اعمالشان در ان روز به نوعی زمینه سازی برای وقوع وحتمی بودن قیامت را برای باوراندن قیامت انجام می دهد

درادامه در سوره انفطار با بیان نشانه های انروزبه طور جدی به برانگیختن انسانها از قبر خبر می دهد ودیدن نتیجه اعمال ثبت شده ان دو گروه توسط کارگزاران محترمش به مالکیت ان روز برای خود اعلام می کند

در ادامه درسوره عبس به زمینه های سعادت وشقاوت ان دو گروه که در گرو اعمال دنیایشان است اشاره می شود تا از طریق تشویق وتهدید بر اعمالشان دقت داشته باشند در سوره قیامت مشخصا به حتمی بودن وناگهانی بودن وقوع قیامت تاکید شده و احوالات ان دو گروه روشنتر بیان گردیده وچرایی این دو وضعیت اشاره شده است.

در ادامه در سوره غاشیه مجدد به حالات ان دو گروه مصدق ومکذب اشاره شده ونتیجه این دو گروه شدن را در توجه یا عدم توجه به هدایت فطری وهدایت از طریق پیامبران منوط گردانیده شده‌

ودر پایان در سوره فجر گویا از این ۸ سوره عصاره گیری شده وهمه مطالب این سوره ها مجدد یکجا بیان شده ونتیجه این دو گروه به طور روشن ونهایی اعلام شده امید که با پند گیری از این ۹ سوره با توجه به سیردر افاق وانفس وتزکیه خود را اماده بهره برداری از هدایت پیامبران گردانیم و در زمره این ایه پایانی سوره فجر قرار گیریم

يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ* ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً
نه در زمره گروهی که در ایه وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّىٰ لَهُ الذِّكْرَىٰ
آمین یا رب العالمین


ارسال شده توسط سركار خانم انصاری در گروه تدبر در سوره ها

كلمات كليدي:مرحله دوم نزول سوره

بررسي كلي سوره هاي مرحله دوم نزول

1- درس سوره همزه :
عذاب الهی در انتظار عیب جویانی است که به دلگرمی مال و اموالشان دیگران را تحقیر و سرزنش می کنند .

2- درس سوره لیل :
تقوی و باور به معاد و انفاق راه رسیدن به سعادت و رضوان الهی است و انکار معاد و تکذیب وعده های خداوند و بخل از بخشش مال ،دروازه ورود به جهنم و عذاب الهی است .

3- درس سوره تین:
ساختار وجودی انسان بهترین ساختار است و انسان بابت نوع استفاده از چنین موهبتی بازخواست و داوری خواهد شد .

4- درس سوره ماعون :
اعتقاد به دین یا روز جزا وقتی مفید فایده است که به رشد اخلاقی منجر شود (والا دیندار بی اخلاق چه بسا بدتر از بی دین بی اخلاق است ! )‌

5- درس سوره طارق :
اعمال و رفتار انسان همواره رصد می شود و انسان باید با شناخت معاد و باور قلبی به آن درست زندگی کند تا به خاطر عملکردش در معرض عذاب الهی قرار نگیرد .

6- درس سوره انفطار :
روز قیامت بسیار سخت و ناشناخته است و پاداش و عقاب آن روز حتمی است .پس باید آنرا جدی گرفت .

7- درس سوره عبس :
سعادت و شقاوت انسان در گرو انتخاب و اعمال او در دنیاست .

8- درس سوره قیامت :
تذکر به انسان بابت وجود معاد و قیامت و قطعیت و ناگهانی آمدن آن و یادآوری سختی آن روز و حسابرسی آن .

9- درس سوره غاشیه :
با توجه به تطابق میان جزا و عمل در روز قیامت که فراگیر است انسان باید با تفکر و تامل روش زندگی درستی را در پیش گیرد .

10- درس سوره فجر :
انسان با تفکر و انجام وظایف انسانی در قبال فقرا و یتیمان ، به بهشت و آرامش می رسد و در غیر این صورت دچار عذاب دنیوی و اخروی می گردد .

⬅️ جمع بندی سوره هاي مرحله دوم نزول :

برخی صفات رذیله مانند عیب جویی و تمسخر و بخل و نیز برخی از عقاید غلط مانند انکار معاد انسان را به دوزخ می کشاند . برای دور شدن از این سرنوشت انسان باید از نعمات و موهبتهای الهی کمک بگیرد تا در مسیر کمال قرار گیرد و با انفاق و کمک به مستمندان موجبات رشد و تزکیه خود را فراهم سازد . در این صورت از عذاب قطعی و سخت روز قیامت در امان می ماند و در دنیا هم زندگی بهتری خواهد داشت .
در عین حال باید توجه داشته باشد که نوع حیات اخروی او به نوع زندگی و اعتقادش در دنیا وابسته است و تنها راه رسیدن به رضوان و قرب الهی انجام وظایف دینی و اخلاقی است .



خانم شجاعت

سلام علیکم
جمع بندی سوره های مرحله دوم

توجه به مقام عالی انسا نیت واین که انسان با رفتار صحیح آن را حفظکندو آخرت خود را بسازد زیرا آخرت بسیار مهم تر است
ودیگر این که رفتار کسانی که نعمت های الهی را کفران می کنند عیب جو و متکبر هستند و وظایف مالی خویش را انجام نمی دهند در قیامت خرد وصغیر می شوند
اعتقاد به روز قیامت باید قلبی باشد وتاًثیر آن در اعمال انسان ظاهر شود
که راندن یتیم و ریا ونماز گزارانی که از نماز غافلند وکمک نکردن به افراد بینوا مصداق تکذیب روز جزا است
که اگر درست عمل نکنیم قیامت هولناکی در پیش رو است.



خانم قزوینی

تدبر در نكات ،درس ها و سير هدايتي سوره هاي مرحله دوم نزول

پيامهاي مشترك و محور اصلي سوره هاي مرحله دو چيست؟

-ابتدا درس سوره هاي مرحله دو را مرور مي كنيم:
درس سوره لیل: تشویق به بخشش متکی بر باور به معاد و نهی از بخل متکی بر انکار معاد با توجه به سرنوشت اخروی متضاد آنها
درس سوره ضحی:تنگ دستي و ناملايمات دنيا نشانه رها شدن و بی توجهی خدا نیست. با اميد به عطای وسیع خداوند در حیات برتر اخروی و نگاه به تفضلات قبلي خداوند بر خود، به همنوعان نیازمند کمک کنيد .
درس سوره همزه:عذاب سخت برای عیب جویانی که باتکای مال خود ،دیگران را تحقیر میکنند.
درس سوره تين: بجز اهل ایمان و عمل صالح،سایر انسانها،از خلقت احسن خود تنزل میکنند. باتوجه به اين اختلاف رفتار و رتبه، جزا و پاداش اخروی توسط خداوند، ضروري و انکارآن، ناموجه است.
درس سوره ماعون:بی توجهی به هم نوعان نیازمند نشانه ی عدم باور به جزاو معاد است حتی اگر از عبادت کنندگان باشد.
درس سوره طارق:رجعت انسانها پس از مرگ توسط خداوندِ حافظِ كلِ هستي و خالق انسان،قطعي است .کید منكران را هم چاره میکند.
درس سوره انفطار:فاجران با دروغ پنداشتن جزاي اخروي و اتخاذ باورهاي غلط ،در روزجزا با حسابرسی به همه اعمال ثبت شده شان، در اتش دايمي وارد خواهند شد
نکته:ترکیب "کذب بالدین" فقط در سه سوره تین ،ماعون و انفطار بکاررفته است.دین هم در مراحل نخست نزول،به معنای جزا است نه کیش و آیین.تكذيب نيز تنها به معناي انكار زباني نيست بلكه دروغ پنداشتن و بي باوري و انكار دروني را نيز شامل ميشود كه در اين مرحله از نزول،بيشتر اين مفهوم مدنظر است و خداوند به بيان ريشه ها و علل بي باوري به معاد پرداخته است.

درس سوره قیامت:علیرغم قطعی بودن مرگ و قدرت خدا بر حشر و ارایه و سنجش اعمال انسانها،ادمی بخاطر دنیا طلبی؛ اخرت را رها و تکذیب میکند که جان دادنی سخت و عذابی کمرشکن در آخرت خواهد داشت
اولین لفظ قیامت
درس سوره فجر:دارایی و نداری هر دو امتحان الهی هستند.با عبرت از سرنوشت طاغیان فسادگستر و کنترل حب مال و کمک به نیازمندان،از عذاب سخت اخروی در امان مانده ،با باورهای صحیح و بهره گیری از فرصتهای بندگی و تقرب به خدا،سرنوشت رضایت بار بهشتی را برای خود رقم زنید.
اولین لفظ عذاب
درس سوره عبس : ایات والاي قران مایه تذکر و تزکیه است برای افرادی که بخواهند. انسانهای ناسپاس نسبت به قدرت و نعمات و خدا،از تذکر رسول و هدایت آن استغنا میورزند که سرنوشت بدي در روز سخت قيامت خواهند داشت
درس سوره غاشیه: ای پیامبر تذکر بده كه مردم بسوي خدا بازميگردند و با معيارهاي خدا حسابرسي و جزادهي خواهند شد كه بر اساس اعمال و باور دنيوي شان يا اهل بهشت برين خواهند بود و يا اهل آتش جهنم. عذاب روی گردانندگان و منكران،نیز باخداست.


مهم ترین محورهای تکرار شده در سوره های مرحله دوم:
همانند سوره های مرحله اول،غالبا مخاطب نوع انسان است.همان انسانی که در خسران است و دنیا طلبی بر او غلبه دارد
1-قطعی بودن مرگ،حشر و حساب و کتاب و جزا در اخرت و قدرت خدا برحشر انسانها
2-قابلیت انسانها در طی کردن دو مسیر متضاد در زندگی دنیوی.مسیر تكذيب و طغيان و استغنا یا مسیر تصديق و پذيرش هدايت الهي.
3-دو نوع سرنوشت متفاوت انسانها در قیامت برحسب رفتارهای دنیوی انها و توضیح جزییات بیشتر زندگی اخروی انها
4-نکوهش شدید از مال دوستی و دنیاطلبی انسانها و باورهای اشتباه در زمینه معاد و ربوبيت که به تکذیب و بي باوري به روز جزا منجر میشود (ازجمله عدم توجه به هم نوعان و ضعفا ،جاودان پنداری و عزیز و باکرامت پنداشتن ثروتمندان،مانع شدن شفعا يا كرم خدا از عذاب گناهكاران در قيامت)
5-سرنوشت تلخ اخروی و عذاب برای منکرین و روگردانندگان از پیام های رسولان از جمله معاد
6-توجه به عبادت و رابطه باخداوند (نماز)در سوره های ماعون قیامت و فجر
7-اشارات کوتاه به حوادث عجیب و هولناک مقارن وقوع قیامت

سیرهدایتی سوره هاي مرحله دوم نزول:

همانند سوره های مرحله اول،مخاطب نوع انسان است.همان انسانی که در خسران است و دنیا طلبی بر او غلبه دارد
در سوره لیل با مقایسه باورها و رفتارهای مالی انسانها در دو گروه بخشنده و بخیل ،و ذکر سرنوشت انها ،گروه نخست را تمجید و به عنوان الگو معرفی میکند و اين بخل را نشانه ای از عدم باور به جزا میداند.همین نکته در سوره ماعون هم با لحن شدیدتری تاکید میشود.
در سوره ضحي حتي به افرادي كه در سختي و ناملايمات مادي قرار دارند نيز توصيه مي كند به هم نوعان خود كمك كنيد.
سپس در سوره همزه،رفتار دیگری (طعنه زنی و عیبجویی)را که از پندار اشتباره انسانها پیرامون مال و ثروت دنیا نشات میگیرد کاملا مذمت میکند.
در ادامه این مرحله،خداوند با برشمردن تعدادي از موانع و بهانه های منکران و ناباوران معاد و جزا،ضمن پاسخ به انها در چند محور عمده ،بر وجود قیامت و حساب و کتاب اخروی تاکید میکند:

1-باتوجه به اختلاف بسیار زیاد بین رفتار و رتبه انسانها(که ناشی از عملكرد انسان در حفظ حالت احسن تقویم با ايمان و عمل صالح یا سقوط به اسفل سافلین است)،جزا و پاداش اخروی توسط خداوند ،غیر قابل تکذیب است(سوره تین(
2-قدرت خدا بر حشر انسانها (طارق قیامت)
3-در پاسخ به این شبهه احتمالی که برفرض ،قیامت هم باشد،چگونه به اعمال انسانهاکه متعلق به قرنها قبل از قیامت می باشد،رسیدگی میشود و يا با كمك شفيعان و ساير عوامل، عذاب اخروي محقق نميشود، به دو محور اشاره میشود:
الف)تحت محافظتِ خدا بودن کل جهان و انسانها (یعنی که فرمانروا و رییس سیستم مرگ و حشر و حساب هم همان خدای خالق همین دنیاست که کاملا بر شما تسلط و مراقبت دارد ونه تنها اینطور نیست که ان دنیاتحت فرمان رب یا سیستم دیگری باشد که بتوان امیدی به گشایش ناشی از دوگانگی داشت بلکه انسان درانجا هیچ یار و یاوری ندارد) (طارق انفطار)
ب)ثبت شدن اعمال تمامی انسانها توسط فرشتگان مخصوص (انفطار )
4-دلیل اصلی تکذیب و بي باوري به معاد ،دنیا طلبی و مال دوستی انسان و نیز باور غلط نسبت به ثروتمندی و تمکن است .میخواهد به فجور خود در دنیا ادامه دهد.(قیامت،همزه،فجر)

5-مفهوم دو دسته شدن انسانها در قیامت بر اساس اعمالشان که در سوره های مرحله قبل نیز بطور کلی بیان شده بود،ادامه یافته است. این تقسیم در سوره لیل با اهل اتش(اشقی) و رهایی یافتگان از اتش(اتقی) ،در سوره تين با اسفل سافلين و لهم اجر غير ممنون،در سوره انفطار با ابرار در نعمت و فجار در جحیم ،ودر سوره عبس با عبارات وجوه یومئذ مسفره و وجوه یومئذ علیها غبره بیان شده بود.در سوره قیامت با وجوه یومئذ ناضره و وجوه یومئذ باسره بیان شده و در سوره غاشیه با وجوه یومئذ خاشعه و ناعمه توصیف شده است.در سوره فجر نیز نفس مطمئنه در جنت و مال دوستان طاغي در جهنم معرفی شده اند.
در انتهای مرحله، در سوره های عبس و غاشیه نیز بر تذکر بودن قران و وظیفه پیامبر در این مرحله که تذکر دادن است،تاکید کرده کلمه عذاب نیز بتدریج وارد الفاظ قران میشود تا درمرحله سوم که آغاز انذار است و سپس مراحل بعد،بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.

كلمات و عبارات مهم كليدي مرحله دوم:

-مفهوم مال دوستي شديد انسان (قيامت،فجر،همزه)
-قادر بودن خدا بر بعث مجدد انسانها:قيامت طارق
-آغاز سوره ها باقسم:ليل،ضحي،تين،طارق
- علمت نفس ماقدمت واخرت(انفطار ،مشابه با سوره قیامت تکویر)
- یا ایها الانسان(انفطار انشقاق)
-یکذب بالدین (تين ماعون)
-كذب و تولي:ليل قيامت علق
- استغني(ليل عبس علق)
- وجوه يومئذ(قيامت عبس غاشيه)
-مسكين:ماعون (اولين لفظ مسكين) فجر
-يتيم:ضحي(اولين لفظ يتيم) ماعون فجر
-اولين ويل در قران: همزه
- اولین لفظ قیامت:قيامه،اولين لفظ يوم الدين:انفطار
-اولين لفظ ابرار:انفطار
- اولین کاربرد کلمه عذاب در قران:فجر
- اولین لفظ جهنم:فجر

توصیف کلی سوره هاي مرحله دوم نزول: ادامه بحث معاد با بيان جزییات بیشتری از حوادث زمان وقوع و حالات متضاد اهل بهشت و جهنم به همراه بررسي و پاسخ به علل ناباوري و تكذيب معاد توسط انسانها، بیان دلایل بر امکان و لزوم حشر مجدد انسانها و حسابرسی به اعمال و جزادهي توسط خداوند، نکوهش شدید از مال دوستی و دنیاطلبی انسانها که منشا رفتارهاي نادرست (ازجمله بخل و عدم توجه به هم نوعان) و نيزاستغنا از پذيرش هدايت الهي و بي باوري و تکذیب روز جزاست و سرانجام آنها نيز عذاب دردناك در آتش جهنم خواهد بود.

از آقاي سيدكاظم فرهنگ

بسم الله الرحمن الرحیم

1⃣درس سوره همزه:
سرنوشت آتش برای انسانهای عیب جو، بددهن و ثروت اندوز
2⃣درس سوره لیل:
سوگند به خلقت و خالق هستی که تلاشهای انسان بیهوده است مگر آن کس که پرهیزگاری و انفاق پیشه نمود و وعده الهی را باور کرد که خداوند راه را براو هموار کرده از آتش اورا حفظ‌نموده و بزودی اورا خشنود میسازد و اما آنکس که بخل ورزد و وعده الهی را باور نکند مالش اورا سودی نبخشیده و جزای او آتش خواهد بود.
3⃣درس سوره مبارکه تین:
تاکید بر رخداد قیامت و جزای موافق با اعمال
4⃣درس سوره مبارکه ماعون :
ثمره ایمان ظاهری و عدم باور به روز جزا و پاداش گذشت و انفاق ،نماز ریاکارانه ای است که تاثیری بر عمل انسان نمیگذارد و‌ نه خود اهل بخشش است و نه دیگران را به این کار تشویق میکند.
5⃣ درس سوره مبارکه طارق:
انسان بایدبا به چگونگی خلقت خود بیندیشد و به فکر توشه آخرت باشد و انکار معاد سبب‌ غفلت و درنهایت تدبیر الهی و عذاب خواهد شد.
( توجه به خلقت اولیه و معاد و فرجام بد منکران قیامت)
6⃣درس سوره مبارکه انفطار:
ارزش انسان به هدایت پذیری اوست،
غنی باشدیافقیروقرآن،همان کتاب هدایت او است.
شایسته است انسان به آغاز و انجام خود و روزی خودکه کاینات در بدست آوردن آن دخیلند، بنگرد.
و البته بر حسب انتخاب خود، یا دوزخی خواهد بود ویا بهشتی.
7⃣درس سوره مبارکه قیامت:
ای انسان، قطعا مرگ و وقایع قیامت و پاداش یا جزای اعمال، آمدنی است، هرچند تو آن را سبک‌بشماری و ای پیامبر ما تورا در بیان و انتقال آیات قران،( از جمله‌ وقایع مرگ و قیامت)، یاری میرسانیم.
8⃣درس سوره مبارکه غاشیه:
ای انسان به ایات الهی در خلقت با توجه بنگر و قیامت را در نظر داشته باش وای پیامبر تو تنها تذکر بده و سرانجام سرنوشت انسان با ماست.
9⃣ درس سوره مبارکه فجر:
ای انسان طغیان و سرکشی تو و عدم رسیدگی به نیارمندان، که به واسطه مال پرستی است، عذاب الهی در دنیا وقیامت را بدنبال دارد.
و اما‌ سرانجام انسانهایی که به مقام خشنودی خود و رضایت خداوند از خود رسیده اند، ورود در گروه بندگان خاص خداوند است.
🌾🌱🌾🌱

📚پاداش پرهیزگاری و انفاق و سرنوشت انسانهایی که به مقام رضای الهی رسیده اند بهشت برین است و جزای بخل و ثروت اندوزی و دنیا پرستی آتش دوزخ.
و انسان باید ایمان به معاد و تفکر در نحوه خلقت را در زندگی خود نهادینه کند
و رسالت پیامبر تنها تذکر است.

خانم زهرا موبدی

فايل صوتي مرور خلاصه ارتباط سوره هاي مرحله اول و دوم و مفاهيم و محورهاي اصلي و كلمات كليدي انها و نگاه خلاصه به محتواي سوره هاي مرحله دوم

توسط اقاي سيدكاظم فرهنگ

https://quranpuyan.com/farhang/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%20%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA%20%D9%88%20%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87%20%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%84%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%8C%20%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9.mp3