در سوره ماعون از افرادی که در نمازشان سستی میکنند بشدت انتقاد شده و کار انها را در ردیف تکذیب کنندگان و بی اعتقادان به معاد دانسته است.

بسم اللّه الرحمن الرحيم

ارايت الذى يكذب بالدين (1) فذلك الذى يدع اليتيم (2) و لا يحض على طعام المسكين (3) فويل للمصلين (4)

الذين هم عن صلاتهم ساهون (5) الذين هم يراون (6) و يمنعون الماعون (7)

(اى رسول ما) آيا ديدى آن كس (وليد مغيره ) را كه روز جزا را انكار كرد؟ (1).اين همان شخص (بى رحم ) است كه يتيم را از در خود به قهر ميراند (2).

و كسى را بر اطعام فقير ترغيب نمى كند (3).

پس واى بر آن نمازگزاران (4).

كه دل از ياد خدا غافل دارند (5).

همانان كه (اگر طاعتى كنند) به ريا و خودنمايى كنند (6).

و ديگران را از ضروريات زندگى منع مى كنند (7).

در تفسیر المیزان این گونه آمده است:

اوصاف تكذيب كنندگان دين : راندن يتيم، عدم اهتمام به طعام مسكين، سهل انگارى در نمازگزاران، رياكارى و منع (ماعون)

فويل للمصلين الذين هم عن صلاتهم ساهون

يعنى آنهايى كه از نمازشان غافلند اهتمامى به امر نماز ندارند، و از فوت شدنش باكى ندارند چه اينكه به كلى فوت شود و چه اينكه بعضى از اوقات فوت گردد، و چه اينكه وقت فضيلتش از دست برود و چه اينكه اركان و شرايطش و احكام و مسائلش را ندانسته نمازى باطل بخوانند.

در آيه شريفه تكذيب گر روز جزا به چنين نمازگزارانى تطبيق شده، چون حرف (فاء) كه بر سر جمله آمده مى فهماند جمله مزبور نتيجه تكذيب روز جزا است و مى رساند چنين نمازگزارانى خالى از نفاق نيستند، چون تكذيب روز جزا تنها به اين نيست كه به كلى آن را منكر شود، كسى هم كه تظاهر به ايمان مى كند و نماز مسلمانان را مى خواند، اما طورى مى خواند كه عملا نشان مى دهد باكى از روز جزا ندارد، او نيز روز جزا را تكذيب كرده.

در تفسير قمى در ذيل آيه شريفه (الذين هم عن صلاتهم ساهون ) آمده كه منظور از اين جمله كسانى هستند كه به كلى نماز را ترك كنند، زيرا اگر صرف سهو آدمى را مستوجب ويل سازد، بايد همه مستوجب باشند، چون هر انسانى و مسلمانى در نمازش سهو مى كند،

امام صادق (عليه السلام) در ذيل اين آيه فرموده : منظور تاءخير نماز از اول وقت و بدون عذر است.

و در كتاب خصال از على (عليه السلام) آمده كه در ضمن حديث چهارصد بندى فرمود: هيچ عملى نزد خدا محبوبتر از نماز نيست، پس مبادا هيچ كارى از كارهاى دنيا شما را از نماز در اول وقتش باز بدارد، براى اينكه خداى عزوجل اقوامى را به همين جرم مذمت نموده و فرموده : (الذين هم عن صلاتهم ساهون ) يعنى كسانى كه از در غفلت نسبت به امر نماز و اوقات آن سهل انگارى مى كنند.

و در كافى به سند خود از محمد بن فضيل روايت كرده كه گفت : از عبد صالح (موسى بن جعفر (عليه السلام) از مفاد كلام خداى عزوجل پرسيدم كه مى فرمايد: (الذين هم عن صلاتهم ساهون )، فرمود: كسى است كه حق نماز را ضايع كند.

کلمات کلیدی:بینماز کاهل نماز تکذیب

مشابه مفهوم بالا در سوره های مرسلات و مدثر نیز بیان شده است.

یعنی یکی از نشانه های منکران و بی باوران به روز قیامت نماز نخواندن است .

در سوره مدثر خداوند از زبان خود جهنمیان عنوان میکند یکی از دلایل ورود شان بی نمازی بوده است.

سوره مرسلات

وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿۴۷﴾

فولادوند: [ولى] آن روز واى بر تكذيب‏كنندگان


وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ ﴿۴۸﴾

فولادوند: و چون به آنان گفته شود ركوع كنيد به ركوع نمى ‏روند

سوره مدثر

مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ ﴿۴۲﴾

فولادوند: چه چيز شما را در آتش [سقر] درآورد


قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ ﴿۴۳﴾

فولادوند: گويند از نمازگزاران نبوديم


وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِينَ ﴿۴۴﴾

فولادوند: و بينوايان را غذا نمى‏ داديم


وَكُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِينَ ﴿۴۵﴾


مکارم: و پيوسته با اهل باطل همنشين و همصدا بوديم.


وَكُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ ﴿۴۶﴾

فولادوند: و روز جزا را دروغ مى ‏شمرديم

حَتَّى أَتَانَا الْيَقِينُ ﴿۴۷﴾

فولادوند: تا مرگ ما در رسيد


فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ ﴿۴۸﴾

فولادوند: از اين رو شفاعت‏ شفاعت‏ كنندگان به حال آنها سودى نمى‏ بخشد

در سوره قیامت که خداوند به توصیف منکرین و مرددین معاد و سرنوشت سخت این گونه افراد در هنگام جان دادن و درقیامت اشاره میکند،نماز نخواندن را نیز یکی از نشانه های کافران و روگردانان از خدا برشمرده است.

كَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِيَ ﴿۲۶﴾چنين نيست كه انسان مى‏ پندارد او ايمان نمى‏ آورد تا موقعى كه جان به گلوگاهش رسد (۲۶)


وَقِيلَ مَنْ رَاقٍ ﴿۲۷﴾و گفته شود آيا كسى هست كه ‏اين بيمار را از مرگ نجات دهد (۲۷)


وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ ﴿۲۸﴾و به جدائى از دنيا يقين پيدا كند (۲۸)



وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ ﴿۲۹﴾و ساق پاها از سختى جان دادن به هم بپيچد (۲۹)


إِلَى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ ﴿۳۰﴾آرى در آن روز مسير همه بسوى دادگاه پروردگارت خواهد بود (۳۰)

فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى ﴿۳۱﴾ در آن روز گفته مى‏شود او هرگز ايمان نياورد و نماز نخواند (۳۱)


وَلَكِن كَذَّبَ وَتَوَلَّى ﴿۳۲﴾بلكه تكذيب كرد و روى‏گردان شد (۳۲)


ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ يَتَمَطَّى ﴿۳۳﴾ سپس بسوى خانواده خود باز گشت در حالى كه متكبرانه قدم برمى‏داشت (۳۳)


أَوْلَى لَكَ فَأَوْلَى ﴿۳۴﴾ با اين اعمال عذاب الهى براى تو شايسته ‏تر است ‏شايسته ‏تر (۳۴)

بنام خدا

خداوند درسوره قلم ،وصف کسانی را که در دنیا از سجده برای خدا سرباز زدند و تکبر ورزیدند،این چنین توصیف میکند:

يَوْمَ يُكْشَفُ عَن سَاقٍ وَيُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ ﴿۴۲﴾

مکارم: به خاطر بياوريد روزي را كه ساق پاها از وحشت برهنه مي‏گردد و دعوت به سجود مي‏شوند اما قادر بر آن نيستند!

خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ كَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ ﴿۴۳﴾


مکارم: اين در حالي است كه چشمهاي آنها (از شدت ندامت و شرمساري) به زير افتاده و ذلت و خواري وجود آنها را فرا گرفته، آنها پيش از اين دعوت به سجود مي‏شدند در حالي كه سالم بودند (ولي امروز ديگر توانائي آن را ندارند)

خداوند در سوره مریم پس از آنکه نام تعدادی از پیامبران را میبرد (که در پست بالا به دو نفر از آنها اشاره شد) بیان میکند که امتها و قوم هر پیامبری پس از او،

منحرف شدند و از هوا وهوس خود پیروی نمودند و ضایع کردن نماز را بعنوان نشانه آن معرفی کرده که در نتیجه عذابهای بعدی را بدنبال داشته است:

فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا ﴿۵۹﴾

فولادوند: آنگاه پس از آنان جانشينانى به جاى ماندند كه نماز را تباه ساخته و از هوسها پيروى كردند و به زودى [سزاى] گمراهى [خود] را خواهند ديد

إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ﴿۶۰﴾

فولادوند: مگر آنان كه توبه كرده و ايمان آورده و كار شايسته انجام دادند كه آنان به بهشت درمى‏ آيند و ستمى بر ايشان نخواهد رفت

خداوند در سوره توبه که به نکوهش منافقین پرداخته،نماز خواندن از روی کسالت را یکی از نشانه های منافقین دانسته است.

بگو چه به رغبت چه با بى ‏ميلى انفاق كنيد هرگز از شما پذيرفته نخواهد شد چرا كه شما گروهى فاسق بوده‏ ايد (۵۳)

قُلْ أَنفِقُواْ طَوْعًا أَوْ كَرْهًا لَّن يُتَقَبَّلَ مِنكُمْ إِنَّكُمْ كُنتُمْ قَوْمًا فَاسِقِينَ ﴿۵۳﴾

و هيچ چيز مانع پذيرفته شدن انفاقهاى آنان نشد جز اينكه به خدا و پيامبرش كفر ورزيدند و جز با [حال] كسالت نماز به جا نمى ‏آورند و جز با كراهت انفاق نمى‏ كنند (۵۴)


وَمَا مَنَعَهُمْ أَن تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُواْ بِاللّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلاَ يَأْتُونَ الصَّلاَةَ إِلاَّ وَهُمْ كُسَالَى وَلاَ يُنفِقُونَ إِلاَّ وَهُمْ كَارِهُونَ ﴿۵۴﴾

این موضوع در سوره نساء هم اشاره شده که منافقین نماز را از روی کسالت میخوانند.

إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلًا ﴿۱۴۲﴾

فولادوند: منافقان با خدا نيرنگ مى‏ كنند و حال آنكه او با آنان نيرنگ خواهد كرد و چون به نماز ايستند با كسالت برخيزند با مردم ريا مى ‏كنند و خدا را جز اندكى ياد نمى‏كنند

نکوهش از نماز با حالت بی حالی و کسالت - نکوهش از نماز ریایی


انَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلًا ﴿۱۴۲﴾

فولادوند: منافقان با خدا نيرنگ مى‏ كنند و حال آنكه او با آنان نيرنگ خواهد كرد و چون به نماز ايستند با كسالت برخيزند با مردم ريا مى ‏كنند و خدا را جز اندكى ياد نمى‏ كنند

تفسیر فرقان:اينجا "قاموا الى الصلاة" و نه "اقاموا الصلاة" خود دليل است بر اينكه نمازى كه بر پا نشود بلكه تنها بسوى آن رهسپار گردى و در حال كسالت و خود نمائى باشد، خود زمين زدن نماز است و نه بپاداشتن آن، كه اين زمين زدن نماز خود اهانتى به مقام مقدس حضرت حق و ناچيز گرفتن بندگى در برابر او مى باشد بلكه از ترك نماز هم بدتر است.

اين آيه در مورد كسانى است كه به حالت كراهت و كسالت نماز مى خوانند و يا نماز مى خوانند تا مردم ببينند، ولى كسى كه در حال بيمارى و يا كسالت بدنى خود را براى نماز آماده مى كند، اين آماده كردن و بر طرف نمودن كسالت خود عبادات است زيرا ميل او به نماز زياد مى باشد، با اينكه حال مساعدى هم ندارد، ولى كسى كه حال مساعدى دارد و خود را به بى حالى مى زند از منافقين است.