ایات زیر اخرین سری ایات مربوط به جنگ احزاب میباشد که به توصیف حال مومنین و سرانجام مشرکین پرداخته است:

و چون مؤمنان دسته ‏هاى دشمن را ديدند گفتند اين همان است كه خدا و فرستاده‏ اش به ما وعده دادند و خدا و فرستاده ‏اش راست گفتند و جز بر ايمان و فرمانبردارى آنان نيفزود (۲۲)

از ميان مؤمنان مردانى ‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين] انتظارند و [هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند (۲۳)

تا خدا راستگويان را به [پاداش] راستى‏شان پاداش دهد و منافقان را اگر بخواهد عذاب كند يا بر ايشان ببخشايد كه خدا همواره آمرزنده مهربان است (۲۴

و خداوند آنان را كه كفر ورزيده ‏اند بى ‏آنكه به مالى رسيده باشند به غيظ [و حسرت] برگرداند و خدا [زحمت] جنگ را از مؤمنان برداشت و خدا همواره نيرومند شكست ‏ناپذير است25

و كسانى از اهل كتاب را كه با [مشركان] هم پشتى كرده بودند از دژهايشان به زير آورد و در دلهايشان هراس افكند گروهى را مى‏كشتيد و گروهى را اسير مى‏كرديد26

و زمينشان و خانه ‏ها و اموالشان و سرزمينى را كه در آن پا ننهاده بوديد به شما ميراث داد و خدا بر هر چيزى تواناست27

وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا ﴿۲۲﴾


مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا ﴿۲۳﴾

لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِن شَاء أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿۲۴﴾


وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا ﴿۲۵﴾


وَأَنزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا ﴿۲۶﴾


وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَؤُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا ﴿۲۷﴾

کلمات کلیدی:یهود،قلعه،جنگ احزاب،مومنان،منافقان

ایات 26 و27 به پیروزی مسلمانان بریهودیان بنی قریظه اشاره میکند.خلاصه ای از تفسیر نمونه را ذکر میکنیم:


در مـديـنـه سـه طـايـفـه مـعـروف از يهود زندگى مى كردند: ((بنى قريظه))،((بنى النضير)) و ((بنى قينقاع)).

هـر سـه گـروه بـا پـيـامـبر اسلام (ص) پيمان بسته بودند كه با دشمنان او همكارى و به نفع آنها جاسوسى نكنند.

ولـى طـايـفـه ((بـنى قينقاع)) در سال دوم هجرت و طايفه ((بنى نضير)) در سال چهارم هجرت ، هركدام به بهانه اى پيمان خود را شكستند و به مبارزه روياروى باپيامبر(ص) دست زدند،

سرانجام مقاومت آنها درهم شكست و از مدينه بيرون رانده شدند.

بـنـابـراين در سال پنجم هجرت كه غزوه ((احزاب)) رخ داد، تنها طايفه ((بنى قريظه)) در مدينه باقى مانده بودند، كه به مشركان عرب پيوستند و به روى مسلمانان شمشير كشيدند.

پـس از پـايـان غزوه احزاب ، جبرئيل به فرمان خدا بر پيغمبر وارد شد، و گفت :چرا سلاح بر زمين گـذاردى ؟ فرشتگان آماده پيكارند، هم اكنون بايد به سوى ((بنى قريظه)) حركت كنى ، و كار آنها يكسره شود.

منادى از طرف پيامبر(ص) صدا زد كه پيش از خواندن نماز عصر به سوى بنى قريظه حركت كنيد، مـسلمانان بسرعت آماده جنگ شدند و تازه آفتاب غروب كرده بود كه قلعه هاى محكم بنى قريظه را در حلقه محاصره خود درآوردند.

بيست و پنج روز اين محاصره به طول انجاميد و بعدا همگى تسليم شدند،گروهى به قتل رسيدند و پـيـروزى بـزرگ ديـگـرى بر پيروزى مسلمانان افزوده شده اين آيه و آيه بعد،

پس از حصول اين پيروزى نازل شد، و خاطره اين ماجرا را به صورت يك نعمت و موهبت بزرگ الهى شرح داد.

نـخست مى فرمايد: ((و خداوند گروهى از اهل كتاب [ يهود] را كه از آنان [مشركان عرب ] حمايت كـردنـد از قـلـعـه هـاى مـحـكـمشان پايين كشيد))

از اينجا روشن مى شود كه يهود قلعه هاى خود را در كنار مدينه در نقطه مرتفعى ساخته بودند و بر فراز برجهاى آنها به دفاع از خويشتن مشغول مى شدند.

سپس مى افزايد: ((و خداوند در دلهاى آنها ترس و رعب افكند)) (وقذف فى قلوبهم الرعب).

و سـرانـجـام كـارشـان بـه جـايـى رسـيد كه ((گروهى را به قتل مى رسانديد و گروهى را اسير مى كرديد))

(آيـه)ـ((و زمـيـنـهـا و خانه ها و اموال آنها را در اختيار شما گذارد)) (واورثكم ارضهم وديارهم واموالهم).

و در پايان آيه مى فرمايد: ((همچنين زمينى (در اختيار شما قرار داد) كه هرگزدر آن گام ننهاده بوديد))

ظاهرا اين جمله اشاره به باغات و اراضى مخصوصى است كه در اختيار((بنى قريظه)) بود و احدى حق ورود به آن را نداشت ، چرا كه يهود در حفظ و انحصاراموال خود سخت مى كوشيدند.

پيامدهاى غزوه بنى قريظه :.
پيروزى بر اين گروه ستمگر و لجوج نتايج پربارى براى مسلمانان داشت ازجمله :

الف) پاك شدن جبهه داخلى مدينه و آسوده شدن خاطر مسلمان ازجاسوسهاى يهود.

ب) فروريختن پايگاه مشركان عرب در مدينه و قطع اميد آنان از شورشى ازدرون.

ج) تقويت بنيه مالى مسلمين به وسيله غنايم اين جنگ.

د) هموار شدن راه پيروزيهاى آينده ، مخصوصا فتح خيبر!.

ه) تثبيت موقعيت حكومت اسلامى در نظر دوست و دشمن در داخل وخارج مدينه

گزیده تفسیر المیزان در خصوص ایات فوق ،بشرح زیر است:

ایه22:اين آيه وصف حال مؤمنين است كه وقتى لشكرها را مى بينند كه پيرامون مدينه اتراق كرده اند، مى گويند اين همان وعده اى است كه خدا و رسولش به ما داده، و خدا و رسولش

راست مى گويند.به خلاف آن عكس العملى كه منافقين و بيماردلان از خود نشان دادند، آنها وقتى لشكرها ديدند به شك افتادند

ایه 23صدقوا ما عاهدوا الله عليه ) - يعنى صدق خود را در آنچه با رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) عهد كرده بودند به ثبوت رساندند، و آن عهد اين بود كه هر وقت به دشمن برخوردند

فرار نكنند، شاهد اينكه مراد از عهد اين است، محاذاتى است كه آيه مورد بحث با آيه سابق دارد، كه درباره منافقين و بيماردلان سست ايمان مى فرمود: (و لقد كانوا عاهدوا الله من قبل لا

يولون الادبار - قبلا با خدا عهد كرده بودند كه پشت به دشمن نكنند

ایه 24:(ليجزى الله الصادقين بصدقهم ) - مراد از صادقين مؤمنين اند، كه قبلا هم سخن از صدق ايشان بود، ، و آيه چنين معنا مى دهد، كه نتيجه عمل منافقين و مؤمنين اين شد كه خداى

تعالى مؤمنين ى را كه به عهد خود وفا كردند، به سبب وفايشان پاداش دهد.

(و يعذب المنافقين ان شاء او يتوب عليهم ) - يعنى و منافقين را اگر خواست عذاب كند، كه معلوم است اين در صورتى است كه توبه نكنند، و يا اگر توبه كردند نظر رحمت خود را به ايشان

برگرداند، كه خدا آمرزنده و رحيم است.

ایه25:معناى آيه اين است كه خداى تعالى كفار را به اندوه و خشمشان برگردانيد، در حالى كه به هيچ آرزويى نرسيدند، و خداوند كارى كرد كه مؤمنين هيچ احتياجى به قتال و جنگ پيدا

نكردند، و خدا قوى بر اراده خويش، و عزيزى است كه هرگز مغلوب نمى شود

نکته جالب توجهی در تفسیر نور بعنوان پیام این ایه ذکر شده که این چنین است:
- گاهى بايد از نگاه مخالف سخن گفت. «لم ينالوا خيراً» پيروزى بر اسلام و گرفتن غنايم، از ديدگاه كفّار خير بود

یکی از نکات قبل توجه در داستان جنگ احزاب این است که نصرت ویاری خدا خارج از چارچوب حساب وکتاب های دنیوی ونظام علی مادی است.

خداوند اسبابی را برخلاف انتظار ادم ،بکار می اندازد تا امر خود را محقق کند.

پیروزی بدون قتال وبر خلاف پیش بینی مسلمانان بردشمنان که ائتلاف گسترده ای از مشرکین ویهودیان بود ونیزفتحقلعه های بنی نضیر نمونه ای از از غلبه قدرت خدا برعوامل ظاهری است.

دوباره در ترجمه ایات زیر تامل کنید:

نعمت‏خدا را بر خود به ياد آريد آنگاه كه لشكرهايى به سوى شما [در]آمدند پس بر سر آنان تندبادى و لشكرهايى كه آنها را نمى‏ديديد فرستاديم (۹)

هنگامى كه از بالاى [سر] شما و از زير [پاى] شما آمدند و آنگاه كه چشمها خيره شد و جانها به گلوگاهها رسيد.10 (وسعت نیروهای دشمن وشدت ترس مسلمانان از سپاه

مقابل را نشان میدهد)

نتیجه جنگ:

و خداوند آنان را كه كفر ورزيده‏اند بى‏آنكه به مالى رسيده باشند به غيظ [و حسرت] برگرداند و خدا [زحمت] جنگ را از مؤمنان برداشت و خدا همواره نيرومند

شكست‏ناپذير است25»

و كسانى از اهل كتاب را كه با [مشركان] همپشتى كرده بودند از دژهايشان به زير آورد و در دلهايشان هراس افكند گروهى را مى‏كشتيد و گروهى را اسير مى‏كرديد26


پس در انجام تکالیف وعمل به مسئولیت ها در راه خدا ،نباید محاسبات هزینه فایده دنیوی انسان را از انجام عمل منصرف نماید زیرا شاخص های ناشناخته دیگری در نظام

علت ومعلولی فراتر از محاسبات ما ،می تواند هزینه ها ومنافع را کاملا دگر گون نماید.

البته این نصرت الهی مشمول همه افراد وهمه افعال نیست و مصداق ان بودن،کاری دشوار است.

همچنانکه توصیف مومنین مشمول نصرت الهی در ایات فوق این نکته را تایید میکند:


باور کامل به راستگو بودن خدا ورسول و وعده های انها در عرصه دشوار جنگ


وفای به عهد صادقانه با خدا

سرمشق گرفتن از اسوه حسنه:پیامبر اسلام

از مجموعه ایات راجع به جنگ احزاب ،من یک جمع بندی وتقسیم بندی نموداری-از یک زاویه- انجام دادم.

دوستان می توانند نظر مخالف یا موافق خود را بیان کنند یا اگر بداشت های کلی دیگری از ایات دارند ارسال کنند.

انشائ اله ازهفته اینده ایات بعد را که راجع به زنان پیامبر است مورد مطالعه قرار می دهیم .

با تشکر از ارسال کننده پست بالا که مرزبندی نیروها در یک صحنه تقابل اجتماعی را بصورت تصویری نشان داده اند، دو نکته را می توان اضافه کرد:

1-از ایات 13و18 می توان استفاده کرد که منافقین هم در داخل صحنه نبرد حضور دارند(که به بقیه می گویند اینجا جای شما نیست) وهم در پشت صحنه و در میان مردم شهر (انها را از رفتن

به جنگ باز میدارند .ومی گویند پیش ما بیایید.)

2- در واقع سه گروه تقسیم بندی شده در دسته اول ، در سپاه دشمن هم هستند.

1-مخالفان شما که از روی عقیده وباور درونی مخالف شمایند که همان هسته اصلی را میسازند.

2-مرددین ومنافقین که هر دو در گروه پشتیبانی کنندگان هسته اصلی قرار می گیرند.

پیامدهای جنگ احزاب:(نقل از برگزیده تفسیر نمونه)

جـنـگ احـزاب نـقطه عطفى در تاريخ اسلام بود و توازن نظامى و سياسى رابراى هميشه به نفع مسلمانان بهم زد, بطور خلاصه مى توان پيامدهاى پربار اين جنگ را در چند جمله بيان كرد:.

الف ) ناكام ماندن آخرين تلاش دشمن و درهم شكسته شدن برترين قدرت نهايى آنها.

ب ) رو شدن دست منافقين و افشا شدن كامل اين دشمنان خطرناك داخلى .

ج ) جبران خاطره دردناك شكست احد.

د) ورزيدگى مسلمانان , و افزايش هيبت آنان در قلوب دشمنان .

ه) بالا رفتن سطح روحيه و معنويت مسلمين به خاطر معجزات بزرگى كه درآن ميدان مشاهده كردند.

و) تثبيت موقعيت پيامبر(ص ) در داخل و خارج مدينه .

ز) فراهم شدن زمينه براى تصفيه مدينه از شر يهود بنى قريظه .