توصيه هاي اخلاقي:منع غيبت عيب جويي تجسس لقب گذاري

ترجمه ايات 11-13 سوره حجرات از الهي قمشه اي

11)ای اهل ایمان ، مؤمنان هرگز نباید قومی قوم دیگر را مسخره و استهزا کنند ، شاید آن قوم که مسخره می کنند از خود آنان بهتر باشند. و نیز بین زنان با ایمان قومی دیگری را سخریّه نکنند که بسا آن قوم از خود آن زنان بهتر باشند ، و هرگز عیبجویی ( از همدینان ) خود مکنید و به نام و لقب های زشت یکدیگر را مخوانید که پس از ایمان به خدا نام فسق ( بر مؤمن نهادن ) بسیار زشت است و هر که توبه نکند چنین کسان بسیار ظالم و ستمکارند.

12) ای اهل ایمان ، از بسیار پندارها در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخی ظنّ و پندارها معصیت است و نیز هرگز ( از حال درونی هم ) تجسس مکنید و غیبت یکدیگر روا مدارید ، هیچ یک از شما آیا دوست می دارد که گوشت برادر مرده خود را خورد؟ البته کراهت و نفرت از آن دارید ( پس بدانید که مثل غیبت مؤمن به حقیقت همین است ) و از خدا پروا کنید ، که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.

13) ای مردم ، ما همه شما را نخست از مرد و زنی آفریدیم و آن گاه شعبه های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید ، همانا بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شمایند ، همانا خدا کاملا دانا و آگاه است.

کلمات کلیدی:غیبت،تمسخر،مسخره،تجسس،گمان،سوءظن،عیب،لقب

ایه 11
در قاموس قران ،لغت ظلم تنها به تضییع حقوق مادی فرد اطلاق نمیگردد.بلکه تضییع حقوق معنوی وآبروی برادر مومن هم (درصورت عدم توبه )

مطابق ایه 11ظلم بحساب میا ید.

در این ایه از سه منکر اجتماعی نهی شده است:

1-مسخره کردن

2-عیب جویی وعیوب هم را اشکار کردن

3-یکدیگر را با لقب های زشت صدا کردن

در انتها نیز ذکر شده هرکس از انجام این کارها توبه نکند ،پس انها ظالمون هستند.

هر سه منکر فوق باعث ریختن ابروی فرد در جامعه وگسترش ان باعث ایجادفضای بدبینی وخدشه به فضای برادری مد نظر قران میگردد.

بنا براین هم افراد جامعه وهم نهادهای حکومتی ،قضایی ورسانه ها می باید از این سه منکر فوق پرهیز کنند که در صورت ارتکاب وعدم جبران ان ،مرتکب ظلم شده اند.

درايات 11و12 خدا ،مومنين را از چند رفتار ناپسند اخلاقي برحذر داشته است:

1-مسخره کردن

2-عیب جویی وعیوب هم را اشکار کردن

3-یکدیگر را با لقب های زشت صدا کردن

4-گمانه زني وظن غير واقعي نسبت به افراد واقدام براساس ان

5-تجسس كردن در امور غير مشهود ديگران كه خود زمينه اي براي عيب جويي وغيبت ميشود.

6-غيبت كردن كه انرا معادل خوردن گوشت برادر مرده بيان نموده.

براستي بيانديشيم اگر افراد جامعه اين رفتار ها را ترك كنند،وضعيت جامعه به لحاظ امنيت رواني،كاهش استرس ها وتنش ها وافزايش اعتماد

بين افراد چقدر بهبود پيدا ميكند.

در تفسير تسنيم حيات نوشته اقاي بهرام پور ،دستورات قران دراين دو ايه را زمينه اي براي صلح وارامش در جوامع وجلوگيري از بروز اختلاف ودرگيري

كه در ايه 9 بان اشاره شد ه است،دانسته است.

به نام خداوند منان
باتشکر از زحمات کلیه دست اندر کاران واعضاءمحترم
صادق جانی

در ایه 13 سوره حجرات عبارت معروفی وجود داردکه بسیار شنیده اید:

ان اکرمکم عنداله اتقیکم

اما توصیف اتقیکم چیست؟

در ایات زیادی از قران صفات متقین بیان شده است.حدود 257 بار کلمات مشتق از ریشه "وقی" در قران تکرار شده است.

مانند تتقون،اتقوا،تقوا،تقیاو...

اما لفظ اتقی به مفهوم با تقواتر غیر از سوره حجرات در ایه 17 سوره لیل ذکر شده است.

در انجا افراد مقابل اتقی با لفظ اشقی نام برده شده است واز هردو انها توصیفی ارایه کرده است:

"وارد اتش نمیشود جز شقی ترین 15،همان کسی که تکذیب کرد وروی برتافت16 ،وازان(اتش) کناره میگیرد پرهیزگارتر(اتقی)17،
همان که مالش را میدهد تا پاک گردد18"

همان طور که در ترجمه ذکر شده باتقواترین فرد- که طبق سوره حجرات در نزد خدا هم گرامی ترین افراد است-

کسی است که حاضر شده تا مال خود را برای رضای خدا بدهد.(بصورت زکات یا انفاق)

اینکه چرا از بین تعدادزیادی از صفات واعمال ،این شاخص برای سنجش فرد باتقوا تر مطرح شده ،جای تامل دارد.
به نظر شما چرا؟

با تشکر از نکته مطرح شده

به نظر من تعیین شاخص "گذشت از مال بخاطر خدا" برای فرد اتقی ورجحان ان بر سایر اعمال می تواند دو دلیل داشته باشد:

1-انجام بسیاری از اعمالی که فرد باایمان مطابق شرع به انجام ان توصیه شده است،ضرر ظاهری ومالی برای فرد ندارد.

مثل نماز ،دعا،خواندن قرآن،حسن خلق،پرهیز از رذایل اخلاقی و... لذا اگر فرد ایمان خیلی قوی هم نداشته باشد

اینگونه اعمالی را که تعارضی با منافع دنیوی او نداشته باشد ،انجام میدهد.

اما در جدا کردن قسمتی از مال خود و دل کندن از ان وبذل ان در راه خدا (بعنوان خمس یا زکات یا انفاق)است

که فرد در چالشی قرار می گیرد ودر تعارض بین منافع دنیوی واخروی قرار میگیرد.

ولذا دراینجا تصمیم فرد به گذشت از مال خود اهمیت پیدا می کند ومی تواند اورا بعنوان اتقی مطرح نماید.

2-صرف مال در راه خدا از اعمالی است که تاثیر اجتماعی داشته وسایر مردم را بهره مند میکند.

لذا در انتخاب فرد پرهیزگارتر ،کارکرد اجتماعی عمل وخیر رسانی به سایرین هم مدنظر قرار کرفته است.

در تایید این نکته می توان به مضمون حدیثی اشاره کرد که بهترین مردم را نافع ترین انها بحال دیگران معرفی کرده است.

3 -همانطور كه در سوره ليل مطرح شده ،عطاي مال و صرف مال در راه خدا مقدمه تزكيه مالي و سپس تزكيه نفس است.

وَسَيُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى ﴿۱۷﴾الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّى ﴿۱۸﴾

و تزكيه هم موجب فلاح و رستگاري است.هم چنانكه در سوره شمس و اعلي اشاره شده است.

قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا ﴿۹﴾

قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّى ﴿۱۴﴾

مهم ترين اصول مثبت انديشي در اسلام و سوره حجرات ذکر شده است

:" ای کسانی که ایمان آورده اید، از بسیاری از گمانها بپرهیزید ،زیرا بعضی از گمانها گناه است"
(یا ایها الذین امنوااجتنبوا کثیرامن الظن ان بعض الظن اثم).

منظور از این نهی، نهی از ترتیب آثار است، یعنی هر گاه گمان بدی نسبت به مسلمانی در ذهن شما پیدا شد در عمل کمترین اعتنایی به آن نکنید،طرز رفتارخود را دگرگون نسازیدو مناسبات خود را با طرف تغییر ندهید.

امیر مومنان علی (ع) در حدیثی فرمود:" رفتار برادرت را به بهترین وجه آن حمل کن تا زمانی که کاری از او سربزند که راه توجیه را بر تو ببندد،و هیچ گاه به سخنی که از دهان برادرت بیرون آید تا وقتی که برای آن محمل خوبی می یابی،گمان بد مبر.
"
هم چنین در تفسیر البرهان حدیثی از امام صادق به نقل از امیرالمومنین آمده است:

درباره برادر مومن خود بیشترین مقدار حسن ظن را داشته باش مگر زمانی که خلاف آن برایت ثابت شود.

هرگاه توجیهی برای نیکوکار بودن برادر مومنت داری،هرگز بخاطر خبری که درباره بی تقوایی او به تو رسیده،نسبت به او بد گمان مشو.

مروری خلاصه بر آیات 11-13 سوره حجرات

بنام خدا

همانطور که در فراز قبلی آیات یعنی 6-10 بیان شد،در این سوره پس از بیان چگونگی روابط مسلمانان با پیامبر،نحوه روابط و تعامل بین مسلمانان در جامعه بیان شده است.

درايات 11و12 خدا ،مسلمانان رااز چند رفتار ناپسند اخلاقي برحذر داشته و عدم توبه از آنها را ظلم محسوب کرده است:

1-مسخره کردن

2-عیب جویی وعیوب هم را اشکار کردن

3-یکدیگر را با لقب های زشت صدا کردن

4-گمانه زني وظن غير واقعي نسبت به افراد واقدام براساس آن

5-تجسس كردن در امور غير مشهود ديگران كه خود زمينه اي براي عيب جويي وغيبت ميشود.

6-غيبت كردن كه انرا معادل خوردن گوشت برادر مرده بيان نموده.

در انتهای آیه 12 مسلمانان را مجددا به تقوای الهی امر کرده است.(امری که در آیات 1و 10 هم تکرار شده بود)

آیه 13:در این آیه خطاب خداوند کل مردم است نه مسلمانان.در آیات قبلی 5 بار خطاب یا ایهاالذین امنوا بکار رفته بود و خدواند مراعات آن حدود در رابطه با پیامبر و جامعه اسلامی را از مسلمانان خواسته بود.

اما در اینجا تذکری خطاب به پیروان همه ادیان و حتی بی دینان میدهد که قبیله و گروه و نژاد و...

مایه برتری نیست.بلکه معیار برتری نزد خداوند ،تقواست.